Τρόφιμα - Επαναχρησιμοποίηση και αξιοποίηση των αποβλήτων

Της Στέλλα Παρμάκη, Υποψήφια διδάκτορας
Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Βιοδιεργασιών,
Τμήμα Χημικών Μηχανικών
Σχολή Γεωτεχνικών Επιστημών και Διαχείρισης Περιβάλλοντος
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Απόβλητα τροφίμων
Τα τρόφιμα αποτελούν ουσιαστικό κομμάτι της ζωής μας, είναι πηγή ενέργειας για όλες τις λειτουργίες του σώματος και βοηθά στη διατήρηση της υγείας . Ωστόσο, το ένα τρίτο της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση χάνεται ή σπαταλάτε κάθε χρόνο. Οι χώρες της ΕΕ είναι υπεύθυνες για την παράγωγη περίπου  88 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων τροφίμων ετήσιος, με το σχετικό κόστος να εκτιμάται στα 143 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η Κύπρος κατέχει την τρίτη θέση στη παραγωγή απόβλητων τροφίμων ανά κάτοικο (327 Kg ανά άτομο). Τα τρόφιμα χάνονται και σπαταλούνται σε όλο τον κύκλο ζωής των τροφίμων, από την παραγωγή, την αποθήκευση, την επεξεργασία, τη διανομή έως και την κατανάλωση. Το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων στην ΕΕ χάνεται στα νοικοκυριά (42%) και στης βιομηχανίες τροφίμων (39%), ενώ πολύ μικρότερες ποσότητες αποβλήτων παράγονται από τις υπηρεσίες εστίασης (14%) και στη διανομή (5%). Τα απόβλητα τροφίμων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε εδώδιμα (π.χ. περίσσευμα φαγητού, ληγμένα προϊόντα) και μη εδώδιμα (π.χ. τσόφλια αυγών, κόκκαλα, φλούδες φρούτων) απόβλητα. Η παραγωγή των εδώδιμων απόβλητων μπορεί να μειωθεί λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα σε κάθε επίπεδο, από την παραγωγή έως την κατανάλωση, ενώ για τα μη εδώδιμα απόβλητα είναι αναγκαία η ύπαρξη κατάλληλων πρακτικών  για τη διαχείρισης και επαναχρησιμοποίησης τους.

Επιπτώσεις στο περιβάλλον
Κατά την τελευταία δεκαετία, κατέστη σαφές ότι η αυξημένη παραγωγή απόβλητων τροφίμων προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον κυρίως λόγω των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα απόβλητα τροφίμων των χώρων της ΕΕ εκλύουν στην ατμόσφαιρα 170 εκατομμύρια τόνους διοξείδιο άνθρακα (CO2) ετησίως. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), τα απόβλητα τροφίμων έχουν παγκόσμιο αποτύπωμα άνθρακα περίπου 8% όλων των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που προκαλούνται από ανθρώπους.

Στόχος στην πρόληψη και μείωση της δημιουργίας αποβλήτων
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε τον πρώτο στόχο που αφορά τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Ο συμφωνημένος στόχος απαιτεί μείωση κατά 30% των αποβλήτων τροφίμων έως το 2025 και μείωση κατά 50% μέχρι το 2030. Επίσης, νέα οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα θέσπισε μια νέα ιεραρχία όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων. Η νέα ιεραρχία δίνει προτεραιότητα στην πρόληψη και μείωση της δημιουργίας αποβλήτων, ακολουθούν η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και η ενεργειακή αξιοποίηση, ενώ το λιγότερο επιθυμητό στάδιο της διαχείρισης αποβλήτων είναι η διάθεση.

Επαναχρησιμοποίηση-αξιοποίηση των αποβλήτων τροφίμων
Η υποχρεωτική μείωση των παραγόμενων αποβλήτων τροφίμων αλλά και η αυξανόμενη ανάγκη για ενέργεια και υλικά οδήγησε την ανθρωπότητα να αναζητήσει νέους τρόπους διαχείρισης των αποβλήτων. Τα απόβλητα τροφίμων λόγω των χαρακτηριστικών και των τεράστιων παραγόμενων ποσοτήτων μπορούν να θεωρηθούν ως ιδανική ανανεώσιμη πρώτη ύλη για την παραγωγή ενός ευρέος φάσματος προϊόντων.


Το απόβλητα τροφίμων αποτελούνται κυρίως από οργανικά συστατικά δηλαδή υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λιπίδια και ίχνη ανόργανων συστατικών. Αν και η σύνθεση του εν λόγω απόβλητου ποικίλει, η εφαρμογή διάφορων βιολογικών διαδικασιών μπορεί να μετατρέψει τα απόβλητα τροφίμων σε προϊόντα υψηλής αξίας. Κάποια από τα προϊόντα που μπορούν αν παραχθούν από την βιολογική επεξεργασία των αποβλήτων τροφίμων είναι τα βιοκαύσιμα (βιοϋδρογόνο, βιοαέριο, βιοντίζελ, αέριο σύνθεσης), οι χημικές ουσίες πλατφόρμας (σάκχαρα, καρβοξυλικά οξέα, βιοαιθανόλη, βιοβουτανόλη) για την παραγωγή άλλων χημικών ουσιών και υλικών, η βιοηλεκτρική ενέργεια, η βιομάζα, τα διατροφοφάρμακα, τα βιοϋλικά (βιοπολυμερή), τα βιολογικά λιπάσματα και οι ζωοτροφές.


Η βιοτεχνολογική προσέγγιση για την επεξεργασία των αποβλήτων τροφίμων δίνει την παραγωγή ενός φάσματος βιοαποικοδομήσιμων προϊόντων, τα οποία μπορούν να αντικαταστήσουν εν μέρη τα προϊόντα που προέρχονται από τα ορυκτά καύσιμα και άλλες μη ανανεώσιμες πρώτες ύλες. Έτσι η επαναχρησιμοποίηση-αξιοποίηση των αποβλήτων τροφίμων είναι μια φιλική προς το περιβάλλον και οικονομικά συμφέρουσα εναλλακτική λύση όσο αφορά την διαχείριση των αποβλήτων.

Οργανικά απόβλητα στη Κύπρο
Η Κύπρος παράγει κάθε χρόνο περίπου 220 χιλιάδες τόνου οργανικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων υπολειμμάτων κουζίνας, κήπων και βιομηχανίων τροφίμων, τα οποία καταλήγουν σε ολοκληρωμένη εγκατάσταση διαχείρισης απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) και χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ενώ μέρος των παραγόμενων οργανικών αποβλήτων υπόκειται σε αναερόβια χώνευση για την παραγωγή βιοαερίου  ή κομποστοποίηση.


Η αναβάθμιση και βελτιστοποίηση των συστημάτων διαχείρισης των οργανικών απόβλητων στη Κύπρο μπορεί να συμβάλει στην οικονομία αφού η σωστή αξιοποίηση ενός τόσο πλούσιου αποβλήτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή σωρείας προϊόντων υψηλής αξίας, με το λιγότερο εφικτό αντίκτυπο στο περιβάλλον.  


 

*Άρθρο που κυκλοφόρησε στη "Ν"  Aπριλίου


 

© 2024 EDON. All Rights Reserved.