Tου Άγγελου Π. Κασσιανού, PhD
Μεταδιδακτορικός Ερευνητικός Συνεργάτης
University College London & Πανεπιστήμιο Κύπρου
Στο χώρο της υγείας υπάρχουν διαφορετικές ερευνητικές προσεγγίσεις που αγγίζουν την θεωρητική, εργαστηριακή, βιομηχανική και εφαρμοσμένη έρευνα. Στην εφαρμοσμένη έρευνα, μας ενδιαφέρει τα ερευνητικά δεδομένα ή/και θεωρητικά μοντέλα ή/και ερευνητικά αποτελέσματα (π.χ. προϊόντα, υπηρεσίες) να έχουν εφαρμοσμένο περιεχόμενο (κυρίως στο σύστημα υγείας).
Η ψυχολογία υγείας ασχολείται με τη σχέση μεταξύ της υγείας των ανθρώπων και τους συμπεριφορικούς ή/και γνωστικούς παράγοντες που την επηρεάζουν. Έχουμε πρόσφατα, σαν Εθνικοί Αντιπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Ψυχολογίας Υγείας, εγκαινιάσει έναν ιστότοπο στον οποίο παρουσιάζονται πτυχές εφαρμογής ερευνητικών δεδομένων (Practical Health Psychology Blog: https://practicalhealthpsychology.com/). Οι ψυχολόγοι της υγείας εστιάζουν στην εφαρμογή της ψυχολογικής θεωρίας και της έρευνας σε σχέση με:
• Την προώθηση και διατήρηση της υγείας και πρόληψη των ασθενειών,
• Την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αντιδρούν οι άνθρωποι, αντιμετωπίζουν και αποκαταστούνται από την ασθένεια,
• Την εξατομίκευση θεραπειών και παρεμβάσεων,
• Τη βελτίωση των συστημάτων και της πολιτικής για την υγεία.
Παράδειγμα 1ο (συμπεριφορικό) – Στοχεύoντας σε αλλαγές στις «συμπεριφορές υγείας»
Με τον όρο «συμπεριφορές υγείας» αναφερόμαστε σε οποιαδήποτε συμπεριφορά που μπορεί όταν αλλάξει θετικά να έχει ως αποτέλεσμα την πρόληψη ασθενειών όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης κτλ. Σε ένα σύστημα υγείας, στόχος είναι να εντάσσονται τεχνικές και πρακτικές που να ωθούν τους ασθενείς αλλά και γενικά τον πληθυσμό να συμμορφώνονται στις οδηγίες που αφορούν τις «συμπεριφορές υγείας» (όπως για παράδειγμα απο τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ΠΟΥ).
Συμπεριφορές υγείας μπορεί να είναι η σωματική άσκηση, το κάπνισμα, η κατανάλωση της τροφής και του αλκοόλ, ο θηλασμός κτλ. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Cambridge έχουν εδώ και κάποια χρόνια προτείνει τις σύντομες παρεμβάσεις στο χώρο της υγείας. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το National Institute of Health and Care Excellence συνιστά την παροχή από επαγγελματίες της πρωτοβάθμιας φροντίδας, εξειδικευμένων, σύντομων συμβουλών για σωματική άσκηση σε ανενεργούς ενήλικες και παρακολούθηση της εξέλιξης τους σε επόμενες συναντήσεις.
Παράδειγμα 2ο (γνωστικό) – Βελτιώνοντας την κλινική συλλογιστική επαγγελματιών υγείας
Η κλινική συλλογιστική αναφέρεται στις διαδικασίες σκέψης που απαιτούνται για τον εντοπισμό πιθανών διαγνώσεων, τη διατύπωση κατάλληλων ερωτήσεων και την επίτευξη κλινικών αποφάσεων. Ωστόσο, ακόμη κι αν η κλινική συλλογιστική είναι βασική δεξιότητα για τους επαγγελματίες του ιατρικού τομέα, η οποία μπορεί να επηρεάσει την ασφάλεια των ασθενών, ιστορικά δεν διδάσκεται ρητά στις ιατρικές σχολές. Η εστίαση στις μεθόδους βέλτιστης πρακτικής για τη βελτίωση της διδασκαλίας κλινικών συλλογισμών και η εισαγωγή νέων μεθόδων προτείνεται από το Ινστιτούτο Ιατρικής ως προτεραιότητα για την αντιμετώπιση των χαμένων διαγνώσεων και των διαγνωστικών σφαλμάτων κατά τη διαβούλευση με τους ασθενείς της πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
Επί του παρόντος, η διδασκαλία της κλινικής συλλογιστικής συνεπάγεται αλληλεπιδράσεις με πραγματικούς ασθενείς και λήψη ανατροφοδότησης από εκπαιδευτές που παρακολουθούν τη διαβούλευση. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση έχει περιορισμούς καθώς οι ανατροφοδοτήσεις είναι μεταβλητές και οι μαθητές σπάνια έχουν το χρόνο να προβληματιστούν για τη μάθησή τους. Επιπλέον, οι μαθητές ενδέχεται να έχουν πολύ περιορισμένη έκθεση στη μάθηση στην πρωτοβάθμια φροντίδα όπου είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν καθυστερήσεις στη διάγνωση λόγω γνωστικών λαθών (Διάγραμμα 1). Για παράδειγμα ένας βήχας μπορεί να είναι οτιδήποτε, από κρυολόγημα μέχρι καρκίνος του πνεύμονα, και γνωστικά λάθη είναι από τους κυριότερους παράγοντες στις «λάθος διαγνώσεις».
Διάγραμμα 1. Η σημασία των γνωστικών λαθών στην κλινική πρακτική
Οι καινοτομίες, όπως προσομοιώσεις ασθενών μπορούν να βοηθήσουν τους φοιτητές να βελτιώσουν τον τρόπο αντιμετώπισης των πραγματικών ασθενών στην πράξη, αλλά σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Τα εργαλεία αυτά μπορούν επίσης να επιτρέψουν στους φοιτητές να μάθουν μέσω πρακτικής, να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις τους και να λάβουν τις βέλτιστες κλινικές αποφάσεις με βάση τα αποκτηθέντα στοιχεία από τους ασθενείς. Στο Πανεπιστήμιο του UCL έχουμε δημιουργήσει ένα εργαλείο (eCREST, Διάγραμμα 2) το οποίο στοχεύει στην εκπαίδευση της κλινικής συλλογιστικής με βάση προσομοιώσεις ασθενών, τη μείωση των γνωστικών λαθών και εν τέλει την μείωση των καθυστερήσεων και λαθών στη διάγνωση. Το εργαλείο ήδη βρίσκεται σε πιλοτική δοκιμή σε Πανεπιστήμια του Η.Β. και αλλού και αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα του πως ερευνητικά δεδομένα και θεωρητικά μοντέλα μπορούν να καταλήξουν σε κάποιο προϊόν που να μπορεί να ενταχθεί μέσα στο σύστημα υγείας και να επιφέρει οφέλη σε ασθενείς, ιατρούς και στη δημόσια υγεία.
Διάγραμμα 2. Screenshot απο το εργαλείο eCREST (ερευνητική ομάδα: Angelos Kassianos, Jessica Sheringham, Ruth Plackett)
Σημείωση: Ο Άγγελος Κασσιανός χρηματοδοτείται από το UK Department of Health’s Policy Research Unit in Cancer Awareness, Screening and Early Diagnosis, το Cancer Research UK και από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας.
Άρθρο που κυκλοφόρησε στη Νεολαία Απριλίου