Της Χρύσως Σωτηρίου,
Διδακτορική Φοιτήτρια
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μέλος της ερευνητικής ομάδας Energy and Environmental Economics and Policy Research Group (3EP) του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου
Σύμφωνα με τις τρέχουσες επιστημονικές έρευνες, η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι αδιαμφισβήτητο φαινόμενο και πιθανότατα οφείλεται στις ανθρωπογενείς εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, όπως αναφέρεται στην πέμπτη έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC). Η αποφυγή των σοβαρών κλιματικών επιπτώσεων που καταμετρούνται από την επιστημονική κοινότητα και η απαλλαγή από τον άνθρακα μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα, απασχολεί έντονα και όλο και πιο επιτακτικά την κοινωνία.
Η έρευνα γύρω από την ενεργειακή και περιβαλλοντική πολιτική βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Είναι προφανές ότι απαιτούνται επιστημονικές και ολιστικές προσεγγίσεις, ούτως ώστε να ληφθούν τεκμηριωμένες αποφάσεις για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πρόκλησης για βιώσιμη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Πολλές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεσμεύονται σε όλο και πιο αυστηρούς, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους σε σχέση με την ενέργεια και το κλίμα, προκειμένου να ευθυγραμμίσουν τις πολιτικές τους με τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, η οποία εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2015. Η συμφωνία αυτή στοχεύει αφενός στη διατήρηση της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας «αρκετά κάτω» από τους 2°C (βαθμούς Κελσίου) πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και αφετέρου στην καταβολή προσπαθειών για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5°C.
Οι στόχοι σε σχέση με την ενέργεια και το κλίμα εκφράζονται συνήθως ως δέσμευση για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά ένα ορισμένο ποσοστό μέχρι το 2020, το 2030 ή το 2050 σε σύγκριση με ένα έτος αναφοράς του παρελθόντος. Προκειμένου να εκπληρωθούν τέτοιοι στόχοι, απαιτείται ο σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου πλάνου για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Αυτό συνεπάγεται τη διαμόρφωση ενός κατάλληλου, οικονομικά αποδοτικού συνδυασμού/μείγματος πολιτικών και μέτρων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που μπορούν να υλοποιηθούν προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των εκπομπών, με το λιγότερο κόστος για την κοινωνία.
Πληθώρα επιλογών είναι διαθέσιμη: αλλαγή καυσίμων στον τομέα της ενέργειας, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, ορθολογιστική διαχείριση αποβλήτων, διαχείριση των δασών, ηλεκτροκίνηση και πολλά άλλα. Για τη διαμόρφωση ολοκληρωμένης στρατηγικής μετριασμού της κλιματικής αλλαγής απαιτείται, επιπρόσθετα από την κατάλληλη επιλογή των μέτρων, και η διαμόρφωση του προγραμματισμού εφαρμογής των διαφόρων δράσεων (ποια μέτρα θα εφαρμοστούν και πότε).
Ανάλυση κόστους – αποτελεσματικότητας
Για την αξιολόγηση των μέτρων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη διαμόρφωση ενός κατάλληλου μείγματος απαιτείται η συλλογή σχετικών δεδομένων:
• Απογραφή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
• Προβλέψεις των μελλοντικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
• Διαθέσιμα μέτρα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου
o Τεχνολογικά δεδομένα (π.χ. είδος καυσίμου, αποδοτικότητα, μέγιστο ποσοστό διείσδυσης)
o Οικονομικά δεδομένα (π.χ. κόστος επένδυσης, συντήρησης, λειτουργίας – καυσίμου)
o Ταχύτητα εφαρμογής
Με τη χρήση των πιο πάνω στοιχείων οδηγούμαστε στην αξιολόγηση του κόστους αλλά και του δυναμικού μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου του κάθε μέτρου. Συνεπώς, μπορεί να παραχθεί η σχέση κόστους – αποτελεσματικότητας για τα διάφορα μέτρα, ταξινομώντας τα από τα περισσότερο στα λιγότερο αποδοτικά (Διάγραμμα 1, τα αποδοτικότερα μέτρα εμφανίζονται πιο αριστερά στην καμπύλη). Επιπρόσθετη αξιολόγηση αποτελεί η εκτίμηση των πρόσθετων δευτερευόντων οφελών από την εφαρμογή των μέτρων πέραν της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και επίτευξης των εθνικών στόχων (π.χ. βελτίωση της ποιότητας του αέρα, μείωση των επιπέδων θορύβου στην πόλη μέσω της ηλεκτροκίνησης, μείωση του κόστους συμφόρησης και ατυχημάτων μέσω της προώθησης των δημόσιων μεταφορών).
Διάγραμμα 1. Καμπύλη οριακού κόστους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την Κύπρο, λαμβάνοντας υπόψη τους τομείς εκτός Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πηγή: Sotiriou et al. (2019)
Βέλτιστη στρατηγική λαμβάνοντας υπόψη τους μακροπρόθεσμους στόχους
Εκτός από το κόστος (οικονομικά δεδομένα) και το δυναμικό των διαθέσιμων επιλογών (τεχνολογικά δεδομένα), ο σχεδιασμός βέλτιστων βραχυπρόθεσμων πολιτικών απαιτεί μακροπρόθεσμες πληροφορίες και δεδομένα σχετικά με την ταχύτητα με την οποία τα μέτρα μπορούν να επιφέρουν μειώσεις των εκπομπών (ταχύτητα εφαρμογής). Με αυτό τον τρόπο τα διαθέσιμα μέτρα διερευνούνται σε ένα δυναμικό πλαίσιο, βασιζόμενο σε μακροπρόθεσμους στόχους (π.χ. 2050).
Οι εθνικές δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών πραγματοποιούνται κυρίως μέσω μεσοπρόθεσμων στόχων. Εστιάζοντας αποκλειστικά σε αυτούς, αγνοώντας τους μακροπρόθεσμους, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή επένδυση σε μέτρα μακράς διάρκειας που απαιτούνται για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων. Τέτοια μέτρα εμφανίζονται συνήθως με υψηλότερο κόστος, χαμηλή ταχύτητα εφαρμογής αλλά μεγαλύτερο δυναμικό μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και πιθανόν να θεωρούνται ακατάλληλα στο σχεδιασμό των άμεσων στόχων.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει τις χώρες σε μονοπάτια μέσω των οποίων δεν είναι δυνατή η επίτευξη ισχυρής αποδέσμευσης από τον άνθρακα. Βασικό ερώτημα είναι ποιοι βραχυπρόθεσμοι στόχοι που βρίσκουν εφαρμογή στους διάφορους οικονομικούς τομείς της χώρας ευθυγραμμίζονται με τους μακροπρόθεσμους αυστηρότερους στόχους.
Σημείωση: Η Χρύσω Σωτηρίου συμμετέχει ως Ερευνητικός Συνεργάτης σε Τεχνικές Υποστηρίξεις χρηματοδοτημένες από την Υπηρεσία Υποστήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (SRSS) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σε Ευρωπαϊκά Ερευνητικά Προγράμματα χρηματοδοτημένα από το Climate – KIC μέσω του Regional Innovation Scheme του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT).
Άρθρο που κυκλοφόρησε στη "Ν" Μαϊου
