Γνήσια πατριωτική δύναμη
Το ΑΚΕΛ αντιστέκεται στα σχέδια των ιμπεριαλιστών
..για το συμφέρον του κυπριακού λαού
Η περίοδος μετά τον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ είναι μια από τις κρισιμότερες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου. Με τον ένοπλο αγώνα να φτάνει σε αδιέξοδο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αναγκάζεται να υπογράψει τη συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου, η οποία θα έφερνε μια κολοβωμένη, όπως αποδείχτηκε, ανεξαρτησία της Κύπρου, αλλά και όπως έλεγε από την αρχή το ΑΚΕΛ.
Κουτσουρεμένη ανεξαρτησία στα μέτρα των ιμπεριαλιστών
Το ΑΚΕΛ με υπόμνημα του αλλά και μέσω των Δημάρχων του που κλήθηκαν στη σύσκεψη του Λονδίνου συμβούλεψε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο να μην υπογράψει τη συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου καθώς η συμφωνία αυτή καθεαυτή θα διαιώνιζε την παρουσία ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην Κύπρο, θα έθετε την Κύπρο υπό την κηδεμονία των εγγυητριών δυνάμεων και θα επέβαλλε ένα δοτό σύνταγμα για τον κυπριακό λαό. Παράλληλα το ΑΚΕΛ συμβούλεψε τον Μακάριο να σταματήσει τον ένοπλο αγώνα και να συνεχίσει αγώνα μαζικό και παλλαϊκό που θα μπορούσαμε να τον συνεχίσουμε για πολλά χρόνια και να αναμένουμε την κατάλληλη στιγμή για να πετύχουμε κάτι καλύτερο.
Η μεγαλύτερη διαφωνία του ΑΚΕΛ ήταν οι Συνθήκες Εγκαθίδρυσης και Εγγύησης και Συμμαχίας. Βάσει της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης οι Βρετανοί ιμπεριαλιστές εξασφάλισαν 99 τετραγωνικά μίλια κυπριακού εδάφους και 32 άλλα σημεία σε διάφορα μέρη της Κύπρου για τις «Βρετανικές κυρίαρχες βάσεις». Βάσει των συνθηκών Εγγύησης και Συμμαχίας τόσο η Τουρκία, όσο και η Ελλάδα αποκτούσαν δικαίωμα στάθμευσης στρατιωτικού αποσπάσματος στην Κύπρο (950 άνδρες η Ελλάδα και 650 η Τουρκία). Εξάλλου τα διαιρετικά στοιχεία, του δοτού από τους ιμπεριαλιστές, Συντάγματος θα δημιουργούσαν αργά ή γρήγορα όπως, διαμήνυε το ΑΚΕΛ, προστριβές μεταξύ Ε/κ και Τ/κ.
Παρόλα αυτά η εισήγηση του ΑΚΕΛ δεν έγινε δεκτή κι έτσι η συμφωνία υπογράφτηκε. Αξιοσημείωτη ήταν η δήλωση του Μακαρίου σε μία συνάντηση με τον αείμνηστο ΓΓ της ΚΕ του ΑΚΕΛ, Εζεκία Παπαϊωάννου όταν ο ΓΓ του ΑΚΕΛ τον ρώτησε γιατί υπέγραψε τη συμφωνία, ο Μακάριος δήλωσε «Εκείνοι που με πίεσαν να υπογράψω ήταν μερικοί καπεταναίοι της ΕΟΚΑ που έρχονταν στην Αθήνα μετά την απελευθέρωση μου από τις Σεϋχέλλες και με ικέτευαν να υπογράψω για να τελειώσουν τα δεινά τους. Δεν άντεχαν πλέον και αν δεν υπέγραφα θα κατέρρεαν πλήρως».
Επιτακτικός στόχος του ΑΚΕΛ η στήριξη της ανεξάρτητης Κύπρου και του λαού της
Παρά τη διαφωνία που είχε για τη συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου το ΑΚΕΛ, δεν στάθηκε στην άρνηση. Εφόσον η συνθήκη υπογράφτηκε το ΑΚΕΛ στήριξε την προσπάθεια ενδυνάμωσης της ανεξαρτησίας, παλεύοντας για καλυτέρευση της, καθώς η ανεξαρτησία, έστω και κουτσουρεμένη, ήταν μια μεγάλη κατάκτηση του κυπριακού λαού που έπρεπε να περιφρουρηθεί. Στο 10ο Συνέδριο του ΑΚΕΛ το Μάρτη του 1962, το κόμμα υιοθέτησε στο νέο πρόγραμμα του το καθήκον για την ολοκλήρωση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τη σταδιακή απαλλαγή από τα αρνητικά της Ζυρίχης. Το νέο πρόγραμμα υπογράμμιζε την ανάγκη η Κύπρος να ακολουθήσει αδέσμευτη εξωτερική πολιτική. Έθετε επίσης τους στόχους του εκδημοκρατισμού της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, της ανάπτυξης της οικονομίας του τόπου και της ανόδου του βιοτικού και πολιτιστικού επιπέδου των εργαζομένων.
Το Δεκέμβρη του 1963 ο Μακάριος αποκάλυψε στο ΑΚΕΛ ότι είχε την πρόθεση να τροποποιήσει το δοτό Σύνταγμα σε 13 σημεία. Το ΑΚΕΛ και πάλι διαφώνησε με την πρόθεση αυτή του Μακαρίου, καθώς μια τέτοια απόφαση θεωρήθηκε από το κόμμα πρόωρη και ότι για να γίνει κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν και η συγκατάθεση της τ/κ πλευράς, διαφορετικά η χώρα θα διέτρεχε σοβαρό κίνδυνο να ξεσπάσουν διακοινοτικές ταραχές. Ο Μακάριος και πάλι δεν άκουσε τις προειδοποιήσεις από το ΑΚΕΛ και προχώρησε σε τροποποίηση του Συντάγματος στα 13 σημεία λέγοντας πως είχε διαβεβαιώσεις από τους Βρετανούς.
Η θυσία των Καβάζογλου και Μισιαούλη σύμβολο αγώνα ενάντια στον εθνικισμό - σοβινισμό
Δυστυχώς η ιστορία δεν άργησε να αποδείξει ότι το ΑΚΕΛ είχε δίκαιο, καθώς παραμονές των Χριστουγέννων 1963 άρχισαν οι αιματηρές διακοινοτικές ταραχές. Οι διακοινοτικές ταραχές ήταν το αποτέλεσμα των ιμπεριαλιστικών μεθοδεύσεων των Αμερικανοβρετανών και της Τουρκίας. Οι εκτελεστές των σχεδίων του ιμπεριαλισμού στην Κύπρο ήταν οι σοβινιστές στις δύο κοινότητες. Η λεγόμενη «πράσινη γραμμή» τραβήχτηκε τότε, από τον Βρετανό στρατηγό Γιάγκ στις 30 Δεκεμβρίου 1963, για να χωρίσει τη Λευκωσία σε Ε/κ και Τ/κ συνοικία. Τα όσα ακολούθησαν γράφτηκαν στις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας της Κύπρου. Οι ενέργειες των εθνικιστών – σοβινιστών και στις δύο κοινότητες, στην Ε/κ κοινότητα με πρωτεργάτες τους Σαμψών και Γιωρκάτζιη αλλά και στην Τ/κ με την φασιστική οργάνωση «ΤΜΤ», έχυσαν νερό στο μύλο της διχοτόμησης και δημιούργησαν ένα βαθύ ρήγμα στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων. Το ΑΚΕΛ ως κόμμα πατριωτικό αντιτάχθηκε στον εθνικισμό και πλήρωσε βαρύ τίμημα με τη θυσία των ηρωομαρτύρων Ντερβίς Αλή Καβάζογλου, μέλος της Κ.Ε του ΑΚΕΛ και του Κώστα Μισιαούλη στέλεχος του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ, οι οποίοι δολοφονήθηκαν το 1965 μέσα στο ίδιο αυτοκίνητο. Η θυσία των δύο ηρωομαρτύρων έγινε το λάβαρο της φιλίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων.