Το 1955 είναι μια σημαδιακή χρονιά για την Κύπρο. Η δεξιά στην προσπάθειά της να ηγηθεί του αντιαποικιακού αγώνα και να απομονώσει την Αριστερά, προχωρεί σε ένοπλο αγώνα υπό την ΕΟΚΑ. Αρχηγός της ΕΟΚΑ ο Γεώργιος Γρίβας Διγενής, γνωστός από τη αντικομουνιστική του δράση με την ομάδα Χ στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχής.
Το ΑΚΕΛ διαφωνεί κάθετα με την τακτική του ένοπλου αγώνα και το δηλώνει ξεκάθαρα από την πρώτη στιγμή. Προειδοποιεί ότι μονάχα ζημιά θα προκαλέσει στον κυπριακό αγώνα. Αργότερα, το Μάη του 1957, το ΑΚΕΛ επιβεβαιώνει αυτή του τη θέση και αναφέρει σε ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής του ότι η τακτική του ένοπλου αγώνα είναι ουτοπική και καταδικασμένη σε αποτυχία. Αυτή ήταν και άποψη που εξέφρασε το 1974 στην εφημερίδα ΑΓΩΝ ο ηγέτης της Δεξιάς Γλαύκος Κληρίδης. Το ΑΚΕΛ, εξάλλου, είχε πάρει θέση πριν την 1η του Απρίλη 1955, τονίζοντας ότι ο αγώνας πρέπει να είναι μαζικοπολιτικός, χρησιμοποιώντας ειρηνικά μέσα, με μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες και με τα κατάλληλα συνθήματα και αιτήματα.
Στόχος των Βρετανών και της ακροδεξιάς, η διάλυση του ΑΚΕΛ
Οι Βρετανοί βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία και θέτουν το ΑΚΕΛ και τις Λαϊκές Οργανώσεις εκτός νόμου με προγραφή του κυβερνήτη Χάρντινγκ στις 15 Δεκέμβρη 1955. Απαγορεύουν την κυκλοφορία εντύπων του κόμματος και συλλαμβάνουν 135 στελέχη του ΑΚΕΛ ανάμεσά τους και το Γενικό Γραμματέα της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ Εζεκία Παπαϊωάννου. Αν και το ΑΚΕΛ είχε τονίσει ότι είναι κατά του ένοπλου αγώνα οι Βρετανοί βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία για να φιμώσουν τη μόνη πολιτική δύναμη που πολεμούσε την αποικιοκρατία, σταθερά και αποτελεσματικά.
Αυτό που δεν υπολόγισαν οι αποικιοκράτες ήταν την αντίδραση του λαού, στη συνείδηση του οποίου είχε χαραχτεί βαθιά το κόμμα των εργαζομένων. Με καθοδήγηση στελεχών του ΑΚΕΛ, που απέφυγαν τη σύλληψη οργανώνονται παλλαϊκές απεργίες και διαδηλώσεις. Στελέχη του κόμματος που είχαν φυλακιστεί, δραπετεύουν και βοηθούν στην αναδιοργάνωση του κόμματος. Το κόμμα αρχίζει να ανακάμπτει και το Φεβράρη του 1956 εκδίδεται η «Χαραυγή» στη θέση του «Νέου Δημοκράτη», εκφραστικού οργάνου του ΑΚΕΛ που είχε απαγορευτεί.
Η ακροδεξιά δείχνει το σκληρό της προσωπείο..διώξεις, δολοφονίες κομμουνιστών
Το ΑΚΕΛ πέραν από την απαγόρευση των Βρετανών είχε να αντιμετωπίσει και την αντικομουνιστική δράση του Γρίβα. Στόχος της ακροδεξιάς ήταν η διασφάλιση της επικράτησής της στην πολιτική ζωή του τόπου αφού θα έφευγαν οι αποικιοκράτες. Αυτό φαίνεται μέσα από τα λόγια του ίδιου του Γρίβα, που σε επιστολή του προς το Μητροπολίτη Κιτίου Άνθιμο αναφέρει: «Οι κομμουνισταί είναι οι αντίπαλοί μας είτε το θέλουμε, είτε όχι. Ενδείκνυται να τους εξοντώσουμε ως πολιτικήν οντότητα, ώστε να μην είναι πλέον υπολογίσιμος και δυναμένη δια των αποφάσεών της να επηρεάζει το εθνικόν ζήτημα, ως συνέβαινε μέχρι τούδε». Αυτή η πεποίθηση του Γρίβα, δυστυχώς, επιβεβαιώθηκε και στην πράξη με τις δολοφονίες στελεχών του ΑΚΕΛ. Ο Μιχάλης Πέτρου, γραμματέας της ΠΕΟ στο χωριό του, Λύση, εκτελέστηκε από θρασύδειλους μασκοφόρους σε πλατεία του χωριού το βράδυ της 21ης του Γενάρη το 1958. Δευτερόλεπτα πριν δολοφονηθεί προέτρεψε τους μασκοφόρους να βγάλουν τις μάσκες και να κάτσουν να μιλήσουν. Ένας από αυτούς έβγαλε την μάσκα και αμέσως τον γάζωσε με το όπλο του. Το ίδιο βράδυ στο χωριό Κώμα του Γιαλού δολοφονείται ο Ηλίας Ττοφαρής, στέλεχος του ΑΚΕΛ στην Κώμα του Γιαλού. Πυροβολήθηκε πισώπλατα, όπως και ο πατέρας του Νίκος, σε καφενείο του χωριού. Ο Δημήτρης Γιασεμής, αριστερός και φίλος του Ττοφαρή έγινε στόχος των δολοφόνων του Γρίβα δύο μέρες μετά την κηδεία του φίλου του. Ο Σάββας Μένοικος από το Λευκόνοικο δολοφονήθηκε με λιθοβολισμό το Μάη του 1958. Μαζί με αυτούς και οι Αντρέας Σακκάς, Μιχάλης Μικρασιάτης, Παναγιώτης Στυλιανού, Μαρία Χαρίτου και πολλοί άλλοι. Χαρακτηριστική της θηριωδίας των μασκοφόρων του Γρίβα ήταν η δολοφονία της Δεσπούλας Κατσούρη, η οποία ήταν μόλις 13 χρονών. Η πρόφαση της ακροδεξιάς για τις δολοφονίες ήταν ότι οι δολοφονηθέντες ήταν προδότες. Κάτι τέτοιο δεν αποδείχθηκε ποτέ ακόμη και σήμερα, 55 περίπου χρόνια μετά.
ΑΚΕΛ ακόμα πιο δυνατό και μαζικό
Χάρη στην πατριωτική στάση του ΑΚΕΛ αποφεύχθηκε ο εμφύλιος αφού το Κόμμα απάντησε στις δολοφονίες εντείνοντας τον αγώνα του με παλλαϊκές κινητοποιήσεις. Μετά το τέλος του αγώνα της ΕΟΚΑ το ΑΚΕΛ παραμένει στην παρανομία. Τον Ιούνη του 1959 διοργανώνεται συλλαλητήριο με αίτημα τη νομιμοποίηση του ΑΚΕΛ, με τη συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων ΑΚΕΛιστών, το μεγαλύτερο συλλαλητήριο που έλαβε χώρα μέχρι τότε στην Κύπρο.
Το ΑΚΕΛ μέσα από αυτή την ταραγμένη περίοδο του 1955 – 59, βγήκε ακόμα πιο δυνατό και μαζικό, ξεπερνώντας την παρανομία και τις επιθέσεις της ακροδεξιάς και μπαίνοντας ως μια μεγάλη και πατριωτική δύναμη στην περίοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας.