Κομμουνιστική Νεολαία Κύπρου (ΚΝΚ)
Σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες στις απαρχές του 20ου αιώνα…
Η Κομμουνιστική Νεολαία Κύπρου, γεννιέται μέσα από την ανάγκη του λαού για επιβίωση στις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η ζωή είναι γεμάτη στερήσεις και οι συνθήκες δουλειάς απάνθρωπες. Ο λαός βιώνει τη φτώχεια, την υψηλή παιδική θνησιμότητα, την πείνα και την εξαθλίωση, αποτέλεσμα όλα της εκμετάλλευσης από την άρχουσα τάξη και τους αποικιοκράτες προς τους εργάτες και αγρότες. Η νεολαία ιδιαίτερα, ζει κάτω από άθλιες συνθήκες με τα παιδιά των εργατών και των αγροτών είτε να εγκατέλειπαν το σχολείο από τις πρώτες τάξεις είτε να μην το ξεκινούν καθόλου για να δουλέψουν συμβάλλοντας στην επιβίωση της οικογένειας τους. Οι όροι εργασίας εκείνη την περίοδο ήταν παρόμοιοι με αυτούς σε συνθήκες δουλείας, αφού υποχρέωναν τους νέους εργάτες σε απάνθρωπα ωράρια και αμίσθωτη εργασία, ως αντάλλαγμα στη παροχή γνώσης για εκμάθηση τέχνης. Σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής, όταν αναφερόμαστε σε νέους εργάτες, αξίζει να σημειωθεί ότι το ηλικιακό φάσμα ξεκινούσε από την ηλικία των 7 ετών, πράγμα το οποίο παραπέμπει ουσιαστικά σε παιδική δουλεία.
Ίδρυση Κομμουνιστικής Νεολαίας Κύπρου –ΚΝΚ….
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, πέφτει ο κεραυνός της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στην Ρωσία το 1917. Τα επαναστατικά μηνύματα φτάνουν και στην Κύπρο, επηρεάζοντας πρωτίστως τους νεαρούς λιμενεργάτες στη Λεμεσό που έγιναν οι πρώτοι δέκτες της κομμουνιστικής θεωρίας. Οργανώνονται οι πρώτες ταξικές συντεχνίες και μαρξιστικές κινήσεις στις οποίες πρωτεύοντα ρόλο παίζει η νεολαία. Η ανάγκη πολιτικής καθοδήγησης της εργατικής τάξης οδηγεί στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου (ΚΚΚ) και, στη συνέχεια, της Κομμουνιστικής Νεολαίας Κύπρου (ΚΝΚ) τον Σεπτέμβριο του 1926, κατόπιν συνένωσης των τριών προοδευτικών οργανώσεων νεολαίας που δημιουργήθηκαν το 1924: της Εργατικής Νεολαίας Λεμεσού, της Μαθητικής Νεολαίας και της Νεολαίας Γυναικών.
Η ΚΝΚ , ξεκινά την δράση της μέσα σε αντίξοες συνθήκες προβάλλοντας προοδευτικά αιτήματα για την εποχή όπως: την απαγόρευση της εργασίας σε παιδιά κάτω των 14 χρόνων, την εξάωρη εργασία των εφήβων (14-18 ετών) και τη καθολική υποχρεωτική εκπαίδευση. Το μήνυμα για μια άλλη κοινωνία περνά στους αγρότες και τους εργάτες μέσα από τη σκληρή δουλειά των στελεχών της ΚΝΚ, που αποτελούσαν παράλληλα και στελέχη του ΚΚΚ. Με εξορμήσεις σε όλη τη Κύπρο από χωριό σε χωριό, άλλοτε με ποδήλατα και άλλοτε με τα πόδια, αψηφώντας την κούραση, τις απειλές, τους εκτοπισμούς, τις απολύσεις και τους ξυλοδαρμούς από εργοδότες και αποικιοκράτες, παραμένουν προσηλωμένοι στον αγώνα τους για την ανατροπή της υπάρχουσας τότε κατάστασης.
Η ΚΝΚ στην παρανομία…
Η εξέγερση του κυπριακού λαού τον Οκτώβρη το 1931, πνίγεται στο αίμα από τους αποικιοκράτες. Με τα Οκτωβριανά, εγκαινιάζεται στο νησί ένα στυγνό δικτατορικό καθεστώς, γνωστό ως Παλμεροκρατία. Επικρατεί μεγάλη φτώχεια, πείνα, ανεργία, εξαθλίωση και οι θάνατοι φτάνουν σε ποσοστά περιόδων πολέμου. Οι Άγγλοι αποικιοκράτες σε συνεργασία με τους αντιδραστικούς κύκλους, την εκκλησία και την αστική τάξη, επιβάλλουν νόμους και διατάγματα που στερούσαν τα δικαιώματα λόγου και έκφρασης αλλά και το δικαίωμα συνάθροισης και οργάνωσης κυρίως των νέων σε συντεχνίες, με αποτέλεσμα το ΚΚΚ και η ΚΝΚ να τεθούν στην παρανομία.
Η ΚΝΚ παράνομη πλέον και παρόλες τις διώξεις των στελεχών της, συνέχισε τη δράση της, μοιράζοντας προκηρύξεις του κόμματος και συνεχίζοντας μυστικά τις μορφωτικές συναντήσεις. Στην περίοδο αυτή, η ξένη και ντόπια αντίδραση προσπαθούσαν με διάφορους υποχθόνιους τρόπους να αποδυναμώσουν το κίνημα: είτε απαγορεύοντας κάθε έκδοση εντύπου και κατάσχοντας τον εξοπλισμό έκδοσης, είτε μέσα από προβοκάτσιες και εντεταλμένες αποστολές δικών τους για να λάβουν δράση στο κόμμα. Τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι ακόμη πιο δύσκολα, αφού οι αποικίες των Βρετανών μπορεί να μην βίωσαν την άμεση βαρβαρότητα του πολέμου, αλλά βίωσαν τις έμμεσες συνέπειες του, λόγω του ότι οι Βρετανοί θέλοντας να διατηρήσουν τον έλεγχο στις αποικίες τους αποκλείοντας έτσι και τον κίνδυνο να ανοίξουν δεύτερο μέτωπο, επέβαλαν πιο σκληρά διατάγματα, κατασπάραξαν ότι απέμεινε από τον φυσικό πλούτο του νησιού και αδιαφορούσαν παντελώς για τις δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης του λαού.
Η δράση της ΚΝΚ, μέσα στις συνθήκες της παρανομίας, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση μια μαζικής οργάνωσης νεολαίας, της ΑΟΝ.
Η οργή και η ανάγκη του λαού για αποτίναξη της ντόπιας και ξένης εκμετάλλευσης, οδήγησαν το ΚΚΚ να ιδρύσει το Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού (ΑΚΕΛ), ως νόμιμη έκφρασή του. Ως συνέπεια αυτού, ιδρύθηκε το 1944, η Ακελική Οργάνωση Νέων που αργότερα μετονομάστηκε σε Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας (Α.Ο.Ν), η οποία ουσιαστικά συνέχισε στο δρόμο που χάραξε η ΚΝΚ, για κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα, ειρήνη και σοσιαλισμό.
Η ΚΝΚ αποτελεί παράδειγμα αγώνα, αφού κατέδειξε το δρόμο για οργάνωση μέσα σε συνθήκες δυσχερείς, όπου επικρατούσε πείνα, εκμετάλλευση, εξαθλίωση, αναλφαβητισμός, σκοταδισμός, τρομοκρατία και θάνατος. Ήταν μια εποχή όπου τα μέσα συγκοινωνίας, επικοινωνίας και δικτύωσης δεν υπήρχαν. Υπήρχαν μόνο ιδέες, αυτομόρφωση, αυτοθυσία και τρεις ψωροδεκάρες στη τσέπη όπου ήταν αρκετές για μια ομάδα νέων ανθρώπων, για να αλωνίζουν το νησί, όχι μόνο με σκοπό να μεταδώσουν τα ιδανικά του μαρξισμού-λενινισμού αλλά και για ν’ αφουγκραστούν τα προβλήματα του λαού, ούτως ώστε να μπορέσουν να κατανοήσουν επαρκώς τις συνθήκες και να διαμορφώσουν τις επιδιώξεις και θέσεις του κινήματος.
Συνέδρια ΚΝΚ…
Το πρώτο Συνέδριο της ΚΝΚ (Σεπτέμβριος 1926) συγκλήθηκε κρυφά, αμέσως μετά το συνέδριο του ΑΚΕΛ (Αύγουστος 1926). Σύμφωνα με τον «Νέο Άνθρωπο» (εκφραστικό όργανο του ΚΚΚ), το 2ο Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 4 και 5 Ιανουαρίου 1928. Το 3ο Συνέδριο πραγματοποιείται σε συνθήκες ημιπαρανομίας το 1929. Όλα τα Συνέδρια πραγματοποιήθηκαν στην Λεμεσό ενώ τα επόμενα χρόνια, λόγω παρανομίας, δεν πραγματοποιήθηκαν άλλα Συνέδρια.
Γενικοί Γραμματείς ΚΝΚ…
Γενικοί Γραμματείς της ΚΝΚ διετέλεσαν οι Πλουτής Σαββίδης Σέρβας και Κυριάκος Κακκουλής.
Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας ( ΑΟΝ )
Το σκηνικό στην Κύπρο κατά το ξέσπασμα του ΄Β Παγκόσμιου Πόλεμου …
Η κατάσταση της κυπριακής φτωχολογιάς κατά το φθινόπωρο του 1939, που ξέσπασε ο πόλεμος , ήταν τραγική. Η έλλειψη ειδών πρώτης ανάγκης οδηγούσε τις τιμές σε τεράστια ύψη , ενώ πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις έκλειναν με αποτέλεσμα οι άνεργοι να πληθαίνουν συνεχώς. Τα εργατικά και τα συνδικαλιστικά δικαιώματα των εργατών καταπατούνταν ή δεν υπήρχαν καθόλου, η νεολαία δεν είχε καν το δικαίωμα οργάνωσης σε συντεχνίες και έτσι οι νεαροί εργαζόμενοι είχαν να υποστούν απάνθρωπες συνθήκες δουλειάς για ένα κομμάτι ψωμί , αφού η εργοδοτική πλευρά ξεπερνούσε τα όρια της εκμετάλλευσης. Χιλιάδες άτομα βρίσκονταν σε απελπιστική κατάσταση και οι νεαροί εργάτες καλέστηκαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση και να καθοδηγήσουν τους κοινωνικούς αγώνες μέσα σε ένα εξουθενωτικό κλίμα, ώστε να κατακτήσουν τα πολιτικά και δημοκρατικά τους δικαιώματα. Ο ΄Β Παγκόσμιος Πόλεμος διαφοροποίησε το σκηνικό, με τους άγγλους αποικιοκράτες να έχουν χαλαρώσει τα καταπιεστικά μέτρα , με αποτέλεσμα να ιδρυθεί το ΑΚΕΛ , ως νόμιμος εκφραστής του ΚΚΚ και το συνδικαλιστικό κίνημα- η ΠΣΕ- ΠΕΟ ( 1941) .
Ίδρυση Ανορθωτικής Οργάνωσης Νεολαίας – ΑΟΝ ….
Η Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας, γεννιέται μέσα από την ανάγκη των νεαρών εργατών της Κύπρου για κατάκτηση των δικαιωμάτων τους ( εργασιακών, πολιτικών και κοινωνικών) και της συμμετοχής τους στη πάλη για απελευθέρωση του κυπριακού λαού. Ως συνέπεια αυτού, ιδρύθηκε το 1944, η Ακελική Οργάνωση Νέων, που αργότερα μετονομάστηκε σε Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας (Α.Ο.Ν), η οποία ήταν μια οργάνωση που δρούσε νόμιμα και είχε στόχο να συσπειρώσει τη νεολαία και να την κινητοποιήσει.
Η ΑΟΝ , ξεκινά την δράση της μέσα σε αντίξοες συνθήκες προβάλλοντας μέσα από το Ά Συνέδριο που πραγματοποιεί τον Ιούλη του 1945, τον αγώνα της ενάντια στο φασισμό για την ειρήνη, την ελευθερία της Κύπρου , την κοινωνική πρόοδο και το σοσιαλισμό. Αποφασίζεται, όπως η Οργάνωση αγωνιστεί για τη διεκδίκηση όλων των δικαιωμάτων της νεολαίας-μόρφωση, ψυχαγωγία, καλύτερες συνθήκες δουλειάς, κοινωνικές ασφαλίσεις.
Η δράση της ΑΟΝ…
Η ΑΟΝ , με τις δραστηριότητες και τα εκφραστικά της έντυπα καθοδηγεί τη νεολαία, την κινητοποιεί και την διαπαιδαγωγεί στον αγώνα για μια καλύτερη και ελεύθερη ζωή. Συμμετέχει ενεργά στον αγώνα ενάντια στην αποικιοκρατία, καθώς και στους πολιτικούς και εκλογικούς αγώνες του ΑΚΕΛ και του Λαϊκού Κινήματος. Επίσης , η ίδρυση της Οργάνωσης έδωσε ώθηση στη δημιουργία δεκάδων νέων αθλητικών συλλόγων σε ολόκληρη την Κύπρο.
Η ΑΟΝ στη παρανομία…
ΤΟ ΑΚΕΛ και η ΑΟΝ, πρωταγωνιστές στον αγώνα ενάντια στην αποικιοκρατία υιοθετώντας την παλλαϊκή μαζικοπολιτική μορφή δράσης, προκαλούν το 1955 τους άγγλους αποικιοκράτες σε συνεργασία με τους αντιδραστικούς κύκλους, να τους θέσουν εκτός νόμου.
Οι Αονίτες , αν και η οργάνωση τους τέθηκε στη παρανομία, με τίμημα ακόμα και τη ζωή τους συνέχισαν τη δράση τους, μοιράζοντας προκηρύξεις, γράφοντας συνθήματα σε τοίχους, λαμβάνοντας μέρος σε παναπεργίες . Ακόμα και τη περίοδο, που η φασιστική οργάνωση ΕΟΚΑ , δολοφονούσε στελέχη του λαϊκού κινήματος, τα μέλη της ΑΟΝ , γαλουχημένοι με τα ιδανικά της ειρήνης , δεν απάντησαν με το ίδιο νόμισμα, αντιθέτως κινητοποιούσαν το λαό σε μαζικές συγκεντρώσεις καταδικάζοντας τις δολοφονίες.
Η δράση και το παράδειγμα αγώνα της ΑΟΝ, μέσα στις συνθήκες της παρανομίας, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση μια μαζικής οργάνωσης νεολαίας, της ΕΔΟΝ.
Συνέδρια ΑΟΝ…
Το 1ο Παγκύπριο Συνέδριο ΑΟΝ, στις 14-15 Ιουλίου 1945, αποτελεί σταθμό στην ιστορία του δημοκρατικού – προοδευτικού κινήματος νεολαίας του τόπου μας, γιατί η νεολαία απόκτησε τη μαζική μαχητική της έπαλξη, δυναμικό όπλο στη πάλη για εθνική απελευθέρωση και για την κατάκτηση των δικαιωμάτων της στη ζωή.
• 2ο Παγκύπριο Συνέδριο 25 Αύγουστου 1946
• 3ο Παγκύπριο Συνέδριο 23-24 Ιουλίου 1949
• 4ο Παγκύπριο Συνέδριο 30 Σεπτεμβρίου- 1η Οκτωβρίου 1950
Στις παραμονές του 5ου ο Παγκύπριου Συνεδρίου στις 21-22 Μαρτίου 1953, η ΑΟΝ , είχε στις γραμμές της, οργανωμένους 4.500 νέους και νέες.
Ενιαία Δημοκρατική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΔΟΝ)
Στο Ιδρυτικό Συνέδριο (12 Απριλίου 1959), καθορίστηκε ο χαρακτήρας της ΕΔΟΝ και οι σκοποί της για καθοδήγηση της νεολαίας: στην πάλη ενάντια στο ιμπεριαλισμό, για την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας της Κύπρου, την διαπαιδαγώγηση της νεολαίας με τα ιδανικά της δημοκρατίας, της ειρήνης, της κοινωνικής προόδου και του σοσιαλισμού, στο πνεύμα της διεθνούς αντιιμπεριαλιστικής αλληλεγγύης, την κινητοποίηση της νεολαίας για τη λύση των οικονομικών και κοινωνικών της προβλημάτων και την υγιή απασχόληση των νέων με αθλητικές, πολιτιστικές, ψυχαγωγικές και μορφωτικές δραστηριότητες.
Η πάλη της Προοδευτικής Νεολαίας για τη Δικαίωση της Κύπρου…
Στα 70χρόνια δράσης της , η ΑΟΝ-ΕΔΟΝ, αγωνίστηκε ενάντια στην αποικιοκρατία, τις ιμπεριαλιστικές συνωμοσίες, την εξωτερική και εσωτερική αντίδραση. Μετά την παραχώρηση κουτσουρεμένης ανεξαρτησίας με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, η ΕΔΟΝ παλεύει για την ολοκλήρωση και την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αγωνίζεται για τη δημιουργία ενός κοινού μετώπου πάλης Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων ενάντια στον εθνικισμό-σοβινισμό και τις ξένες συνομωσίες.
Στο βωμό της λευτεριάς θυσιάζονται διαλεχτά μέλη της Οργάνωσης. Οι ΕΔΟΝίτες αντιστέκονται στο δίδυμο έγκλημα, στον φασισμό, υπερασπίζονται τη δημοκρατία, την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ανταποκρίνονται με ηρωισμό και αυτοθυσία ενάντια στα τανκς της Χούντας και του Αττίλα.
Η προσφυγιά και η καταστροφή δεν λύγισαν την ΕΔΟΝ. Η Οργάνωση συνέχισε να αγωνίζεται για τη σωτηρία της Κύπρου, ενάντια στον εθνικισμό-σοβινισμό και εξακολουθεί να αγωνίζεται για απελευθέρωση και επανένωση της πατρίδας μας.
Επαναπροσέγγιση …
Η ΑΟΝ-ΕΔΟΝ, μαζί με τις δυνάμεις της Αριστεράς, σήκωσαν τον ανάστημα τους προβάλλοντας την ανάγκη για επαναπροσέγγιση και αδελφοσύνη μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ, για λευτεριά και απαλλαγή από τον αποικιακό ζυγό, για ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας και απαλλαγή από την κατοχή και επανένωση της Κύπρου.
Εδώ και 70 χρόνια η ΑΟΝ-ΕΔΟΝ πρωτοστατεί στην επαναπροσέγγιση με την πραγματοποίηση κοινών εκδηλώσεων, κινητοποιήσεων, Παγκύπριων Εκδρομών και Φεστιβάλ.
Τα προβλήματα της νεολαίας στο επίκεντρο …
Η ΑΟΝ-ΕΔΟΝ, έθετε πάντα στις προτεραιότητες της, την πάλη για την επίλυση των προβλημάτων της νεολαίας. Η φροντίδα για το παιδί, υπήρξε διαχρονικά ψηλά στις προτεραιότητες της Οργάνωσης. Αρχικά, με το οργανωμένο παιδικό κίνημα των «ΑΕΤΟΠΟΥΛΩΝ» και στην συνέχεια με τα Εδονόπουλλα (1960) ,πάλεψε και παλεύει για την ανάπτυξη της παιδικής δημιουργίας και της υγιής ψυχαγωγίας, τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού με τα ιδανικά της ειρήνης, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης.
Σταθερή και διαχρονική υπήρξε και η πάλη για τα δικαιώματα των μαθητών, ο οποίος πήρε μαζική και οργανωμένη μορφή με την ίδρυση της ΠΕΟΜ (Παγκύπρια Ενιαία Οργάνωση Μαθητών), το 1955. Η ΠΕΟΜ, παλεύει μέχρι σήμερα για την πρόσβαση στη δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση χωρίς ταξικούς περιορισμούς και άλλες διακρίσεις, για την εκδημοκρατικοποίηση του εκπαιδευτικού συστήματος, τον προοδευτικό προσανατολισμό του σχολείου και την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και των ανθρωπιστικών αξιών και ιδανικών.
Γνώμονας της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ ήταν πάντοτε η προσπάθεια δημιουργίας ενός οργανωμένου φοιτητικού κινήματος, ενωμένου, δημοκρατικού και διεκδικητικού. Η ΕΔΟΝ πάλεψε για την εκδημοκρατικοποίηση του φοιτητικού κινήματος, ενάντια στον φασισμό και τον σκοταδισμό. Πρωτοστάτησε στους αγώνες για δημόσια και δωρεάν τριτοβάθμια εκπαίδευση και για την επίλυση των φοιτητικών προβλημάτων. Η Προοδευτική Κίνηση Φοιτητών (1974) καταξιώθηκε στις συνειδήσεις των φοιτητών ως η πιο αξιόπιστη δύναμη διεκδίκησης.
Από την δράση της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ, δεν θα μπορούσε να λείπει η πάλη για τα δικαιώματα των νέων εργαζομένων για δουλειά με δικαιώματα, ανάπαυση και υγιή απασχόληση. Η ΕΔΟΝ βρέθηκε διαχρονικά στην πρώτη γραμμή του αγώνα για το δικαίωμα στην στέγη, την πάταξη του ρουσφετιού και της αναξιοκρατίας.
Αθλητισμός…
Ο λαϊκός και μαζικός αθλητισμός υπήρξε βασική πτυχή της δράσης της Οργάνωσης, η οποία στα πλαίσια της δράσης της, συγκρότησε ομάδες για διάφορα αθλήματα, διοργάνωσε Παγκύπριους Αγώνες Στίβου και χιλιάδες αθλητικές δραστηριότητες. Συνέβαλε στην ίδρυση, ανάπτυξη και κατοχύρωση του αγροτικού ποδοσφαίρου.
Πάλεψε και παλεύει, ενάντια στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού, στα φαινόμενα της βίας και του χουλιγκανισμού, στις ρατσιστικές συμπεριφορές, στα ναρκωτικά και όλες τις εξαρτήσεις.
Μορφωτική – Ιδεολογική κατάρτιση…
Με την μορφωτική και ιδεολογική κατάρτιση, στόχος της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ ήταν η διαπαιδαγώγηση της νεολαίας με τα ιδανικά της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της προόδου και του σοσιαλισμού. Η ΕΔΟΝ, συνεχίζει το έργο αυτό, με πιο μαζικές κι οργανωμένες σχολές, σεμινάρια, διαλέξεις, διαγωνισμούς αυτομόρφωσης κ.α.
Τον στόχο της διαπαιδαγώγησης εξυπηρέτησαν και τα εκφραστικά όργανα της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ που είχαν τη δική τους σημαντική συμβολή στους πολιτικούς, κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες της νεολαίας και του λαού μας.
Πολιτισμός…
Η πολιτιστική δημιουργία ξεκινά από την ΑΟΝ με τα Παγκύπρια Φεστιβάλ, τους μορφωτικούς συλλόγους, τους θεατρικούς ομίλους, τα μουσικό-χορευτικά σχήματα. Με την ίδρυση της ΕΔΟΝ, οι πολιτιστικές δραστηριότητες μαζικοποιούνται, εμφανίζονται οι μπουάτ, διοργανώνονται εκθέσεις και διαγωνισμοί, εκδίδονται ποιητικές συλλογές κ.α.
Για την ΕΔΟΝ ο Πολιτισμός, ήταν πάντοτε ισχυρό όπλο αντίστασης, σύμμαχος στους αγώνες της νεολαίας και του λαού, βήμα έκφρασης και δημιουργικότητας, μέσο πολιτικής και ιδεολογικής διαπαιδαγώγησης. Στα πλαίσια αυτά αναπτύσσεται το Φεστιβαλικό Κίνημα της ΕΔΟΝ που αποτελεί μέχρι σήμερα κορυφαία πτυχής της δράσης της ΕΔΟΝ.
Διεθνείς Σχέσεις…
Σημαντική θέση στη δράση της ΑΟΝ – ΕΔΟΝ κατέχουν και οι Διεθνείς Σχέσεις που αποσκοπούσαν διαχρονικά στη στήριξη του αγώνα για απαλλαγή από την κατοχή και επανένωση, διεθνιστική αλληλεγγύη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την αποικιοκρατία και το φασισμό.
Η ΑΟΝ-ΕΔΟΝ, δήλωσε παρούσα κατά την ιστορική στιγμή ίδρυσης της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Νεολαιών το 1945 και έκτοτε διατηρεί πρωταγωνιστικό ρόλο με κορυφαία στιγμή την εκλογή της ΕΔΟΝ στην προεδρία της ΠΟΔΝ, το 2011.
Η πάλη για δικαίωση της Κύπρου…
Στα 70 χρόνια της ιστορίας του μαζικού προοδευτικού κινήματος νεολαίας της Κύπρου, δεν υπήρξαν πολιτικές εκδηλώσεις και κινητοποιήσεις ενάντια στην αποικιοκρατία, τις ιμπεριαλιστικές συνωμοσίες, την εξωτερική και εσωτερική αντίδραση, για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας της Κύπρου, χωρίς την σφραγίδα της ΑΟΝ και της ΕΔΟΝ, των χιλιάδων μελών και στελεχών τους.
1944-1960…
Η περίοδος αυτή, αποτελεί μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη για το τόπο και το λαό που βίωνε ένα σκληρό και ανελεύθερο καθεστώς σε συνθήκες αποικιοκρατίας. Η ίδρυση του ΑΚΕΛ το 1941 και της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ το 1944, δημιούργησαν νέα δεδομένα στο αγώνα του λαού μας για απαλλαγή από τον αποικιακό ζυγό. Η ΑΟΝ, μαζί με το Λαϊκό Κίνημα της Κύπρου, πρωτοστατεί στη δημιουργία ενός παλλαϊκού αντιαποικιακού μετώπου με κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια και μαζικές πορείες.
Προτεραιότητα για το Λαϊκό Κίνημα, ήταν η ενδυνάμωση του αντιαποικιακού κινήματος, η έμφαση στο μαζικό-πολιτικό αγώνα, η σύνδεση του αγώνα αυτού με την αντιιμπεριαλιστική πάλη, η κοινή πάλη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και η προσπάθεια διεθνοποίησης του κυπριακού προβλήματος.
Η ΑΟΝ, όπως και το υπόλοιπο Λαϊκό Κίνημα, διαφωνεί με τον ένοπλο αγώνα της ΕΟΚΑ και προτάσσει τον μαζικό - πολιτικό αγώνα. Μέσα σε συνθήκες παρανομίας και δολοφονιών σε βάρος των ΑΚΕΛιστών, τα στελέχη της ΑΟΝ μοιράζουν προκηρύξεις και συνεχίζουν με αμείωτη ένταση τον αγώνα για λευτεριά.
Ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ, έφτασε σε αδιέξοδο φέρνοντας έτσι τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου με τις οποίες η Αριστερά διαφωνεί. Παρόλα αυτά, ο Μακάριος υπογράφει τις συμφωνίες που ισοδυναμούν με μια ψαλιδισμένη ανεξαρτησία. Έτσι, δημιουργούνται νέα δεδομένα στον αγώνα για δικαίωση της Κύπρου.
1960-1974…
Παρά την διαφωνία της με τις συμφωνίες του ’59, η Αριστερά στη συνέχεια στήριξε το νεοϊδρυθέν ανεξάρτητο κράτος με τους αγώνες της για την περιφρούρηση και ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας της Κύπρου. Μέσα στις νέες συνθήκες, οι μάζες της δημοκρατικής νεολαίας ήταν έτοιμες να συνεχίσουν την πάλη ενάντια στον ιμπεριαλισμό για την κατάργηση των ξένων βάσεων του θανάτου, να αγωνιστούν για την κατάργηση της συνθήκης εγγύησης και συμμαχίας, για την εκδημοκρατικοποίηση του Συντάγματος, για την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας της Κύπρου.
Στο εσωτερικό, οι εθνικιστές Ελληνοκύπριοι βλέπουν την ανεξαρτησία το μέσο για την «ένωση», ενώ οι εθνικιστές Τουρκοκύπριοι ως το μέσο για την διχοτόμηση. Οι διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963, η υπονομευτική και προδοτική δράση της ακροδεξιάς και στις δύο κοινότητες και οι συνεχείς ιμπεριαλιστικές συνομωσίες σε βάρος της Κύπρου, απομακρύνουν την προοπτική για μια ολοκληρωμένη ανεξαρτησία.
Η ΕΔΟΝ, υπερασπίζεται την ανεξαρτησία και αγωνίζεται για τη δημιουργία ενός πλατιού μετώπου μαζί με άλλες δυνάμεις του τόπου. Παλεύει για τη δημιουργία ενός κοινού μετώπου Ε/Κ και Τ/Κ, ενάντια στον εθνικισμό και τον σοβινισμό. Παράλληλα, η ΕΔΟΝ διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο μέσα από τις μαζικότατες πορείες και εκδηλώσεις κατά των Βρετανικών Βάσεων. Προβάλει τον αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της πάλης του κυπριακού λαού και αντιστέκεται στις μεθοδεύσεις για διαμελισμό της Κύπρου.
Στον βωμό της ελευθερίας θυσιάζονται πολλά στελέχη της Αριστεράς, ανάμεσα τους ο Ντερβίς Αλι Καβάζογου και ο Κώστας Μισιαούλης που δολοφονούνται από την εξτρεμιστική ΤΜΤ (1965), καθώς και διαλεχτά στελέχη της ΕΔΟΝ όπως ο Μιχαλάκης Κουσουλίδης, Παναγιώτης Ζ. Αστανιός, Γεώργιος Εικοσάρης, Χριστάκης Φτωχόπουλος και Γεώργιος Προδρόμου.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η ΕΔΟΝ στέκεται στο πλευρό του ΑΚΕΛ, ενάντια στα ξενοκίνητα σχέδια της Χούντας και της ΕΟΚΑ Β’. Συμμετέχει σε παλλαϊκά συλλαλητήρια παρά την ακροδεξιά τρομοκρατία και τις δολοφονίες από τον Γρίβα και τους μασκοφόρους του.
Στο δίδυμο Νατοϊκό έγκλημα κατά της Κύπρου – φασιστικό πραξικόπημα (15 Ιουλίου) και βάρβαρη τουρκική εισβολή (20 Ιουλίου, 14 Αυγούστου) – οι ΕΔΟΝίτες αντιστέκονται στον φασισμό, υπερασπίζονται τη δημοκρατία, την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ΕΔΟΝίτικη νεολαία ανταποκρίθηκε με ηρωισμό και αυτοθυσία ενάντια στα τανκς της Χούντας και του Αττίλα. Οι ήρωες ΕΔΟΝίτες Κέστας, αδελφοί Παπαλαζάρου, Ευαγόρου, Κλεάνθους, Ματθαίου, Μισιαούλη, Χαραλάμπους, Παπαθανασίου, Σωκράτους, Στυλιανού, Ανδρέου και δεκάδες άλλοι ποτίζουν το δέντρο της λευτεριάς.
Η προσφυγιά και η οικονομική καταστροφή δεν λύγισαν την ΕΔΟΝ. Η Οργάνωση συνεχίζει τον αγώνα κινητοποιώντας τη νεολαία για τη σωτηρία της Κύπρου. Αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα για την ανακούφιση και την εξύψωση του ηθικού των προσφύγων, με εκστρατείες εξασφάλισης υλικής βοήθειας, με προσφορά εθελοντικής δουλειάς και με πλούσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις στους προσφυγικούς καταυλισμούς και συνοικισμούς.
1974 μέχρι και σήμερα…
Η ΕΔΟΝ, τέθηκε από την αρχή στην πρωτοπορία του αντικατοχικού αντιιμπεριαλιστικού αγώνα του λαού μας, αναπτύσσοντας έντονη πολιτική, πολιτιστική και διεθνής δραστηριότητα.
Οι βασικότεροι πολιτικοί στόχοι της ΕΔΟΝ, μετά το 1974, είναι η απαλλαγή της Κύπρου από την τούρκικη κατοχή και η επανένωση της πατρίδας και του λαού μας. Διαχρονικός στόχος παραμένει η επίτευξη δίκαιης λύσης στο Κυπριακό πρόβλημα μακριά από στρατούς, βάσεις και συρματοπλέγματα. Στο επίκεντρο βρίσκεται έκτοτε η επαναπροσέγγιση με τους τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας, η πάλη ενάντια στον εθνικισμό-σοβινισμό και στις ιμπεριαλιστικές μεθοδεύσεις.
Στα πλαίσια του αντικατοχικού αγώνα που συνεχίζει μέχρι σήμερα να δίνει ο λαός μας, η ΕΔΟΝ μαζί με το ΑΚΕΛ, συνεχίζει να κρατά στους ώμους της μεγάλο βάρος του αγώνα αυτού. Συνεχίζει με ακόμη μεγαλύτερη ένταση τον αγώνα για μια λύση Δικοινοτικής, Διζωνικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, όπως αυτή περιγράφεται στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Λύση ενός κράτους με μια και μόνη κυριαρχία, μία διεθνή προσωπικότητα και μία ιθαγένεια. Λύση που θα απαλλάσσει την Κύπρο από την κατοχή, τον εποικισμό και τις όποιες ξένες εξαρτήσεις.
Τουρκοκυπριακή Νεολαία και Επαναπροσέγγιση
Για την ιστορία της κυπριακής Αριστεράς, οι σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων αποτελούν ένα από τα κυριότερα κεφάλαια. Το προοδευτικό κίνημα νεολαίας, στηριγμένο στον ταξικό – διεθνιστικό χαρακτήρα της ιδεολογίας του, έδινε πάντοτε ιδιαίτερη σημασία στις σχέσεις των δυο βασικών κοινοτήτων του νησιού.
Στα πρώτα χρόνια ίδρυσης του ΚΚΚ και της ΚΝΚ, αλλά και ειδικότερα το 1944 με την ίδρυση της ΑΟΝ, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα άμεσης εμπλοκής των Τουρκοκυπρίων εργατών σε κοινούς ταξικούς αγώνες με τους Ελληνοκύπριους. Τη δεκαετία του ’30 και ιδιαίτερα του ’40, παρατηρείται ένταξη Τουρκοκυπρίων σε ταξικές συντεχνίες και στην νεολαία του Κόμματος, κάτι που δεν αφήνει αδιάφορους τους αποικιοκράτες οι οποίοι προβαίνουν σε μαζικές φυλακίσεις τουρκοκύπριων κομμουνιστών μαζί με μέλη και στελέχη της Αριστεράς, που για μεγάλο διάστημα βρισκόταν στην παρανομία (1931-1941).
Η κατάσταση αυτή δεν πτοεί την Αριστερά, η οποία συνεχίζει τον αγώνα για κατάκτηση των δικαιωμάτων της νεολαίας και των εργαζομένων. Η ΑΟΝ, ως αναπόσπαστο κομμάτι του Λαϊκού Κινήματος, συμμετέχει στους κοινούς ταξικούς αγώνες, όπως ήταν οι μεγάλοι απεργιακοί αγώνες της δεκαετίας του 1940, ενώ πραγματοποιεί κοινή αθλητική και πολιτιστική δραστηριότητα, με αποκορύφωμα τα Φεστιβάλ της ΑΟΝ και την ίδρυση κοινών πολιτιστικών συλλόγων.
Η περίοδος που ακολουθεί μέχρι την ανεξαρτησία της Κύπρου δεν αφήνει ανεπηρέαστες τις σχέσεις μεταξύ των δυο κοινοτήτων. Με μπροστάρη την Αριστερά, Ε/κύπριοι και Τ/κύπριοι αγωνίζονται για τη λευτεριά της Κύπρου και την απαλλαγή από τον αποικιακό ζυγό. Παρόλα αυτά, η ενίσχυση του εθνικισμού-σοβινισμού, η οποία ήταν αποτέλεσμα της πολιτικής του «διαίρει και βασίλευε», υποδαυλίζουν το εθνικό μίσος και ενισχύουν το κλίμα διχόνοιας. Η τρομοκρατία και οι δολοφονίες και στις δύο κοινότητες, κατά το 2ο μισό της δεκαετία του 1950, δημιουργούν μεγάλη ανασφάλεια και έτσι αρχίζει να θεμελιώνεται ένα τείχος διαχωρισμού μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η δολοφονίες προοδευτικών Τ/κ από την ακροδεξιά εξτρεμιστική ΤΜΤ καθώς και πολλών προοδευτικών αριστερών από του μασκοφόρους του Γρίβα, είναι χαρακτηριστικά στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της τότε εποχής.
Η ΑΟΝ, εντούτοις, εργάστηκε συστηματικά και οργανωμένα τόσο με οργανωμένα σύνολα όσο και με Τουρκοκύπριους νέους με σύνθημα την ειρήνη και τη φιλία, παρά τις συνθήκες παρανομίας (1955-1959). Με συνέπεια σε θέσεις αρχών οργάνωσε αρκετούς Τουρκοκύπριους, οι οποίοι συμμετείχαν σε εκδηλώσεις και φεστιβάλ της ΑΟΝ. Συνεργάστηκε επίσης με πολιτιστικούς συλλόγους των Τ/κ νέων ενώ συνέβαλε στην δημιουργία κοινών συλλόγων σε μικτά χωριά, όπως η Ποταμιά, το Δάλι και η Ομορφίτα.
Η ΕΔΟΝ, η οποία ιδρύθηκε ένα χρόνο νωρίτερα, στοχεύει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, τη συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων και την ολοκλήρωση της κυπριακής ανεξαρτησίας. Η συμμετοχή αντιπροσωπείας Τουρκοκυπρίων στο πρώτο Παγκύπριο Συνέδριο της, αναβιώνει την ελπίδα για συνεργασία και αποκατάσταση των σχέσεων των δύο κοινοτήτων.
Η προοπτική για ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας ανακόπτεται πολύ σύντομα, αφού οι Ελληνοκύπριοι εθνικιστές, από τη μια, αντιλαμβάνονται την ανεξαρτησία ως σκαλοπάτι για την ένωση και οι Τουρκοκύπριοι εθνικιστές, από την άλλη, ως σκαλοπάτι για την διχοτόμηση. Η ιμπεριαλιστική λογική της «διπλής ένωσης», αναβιώνει το σοβινισμό, την τρομοκρατία και τις δολοφονίες. Οι διακοινοτικές συγκρούσεις του ’63 – ’64, δημιουργούν νέα δεδομένα και έτσι το ΑΚΕΛ, η ΕΔΟΝ και γενικότερα το Λαϊκό Κίνημα, συνεχίζουν τους αγώνες για οικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας με τους Τουρκοκυπρίους, εντείνουν την προσπάθεια για καλλιέργεια κουλτούρας ειρηνικής συμβίωσης και συνεργασίας Ε/κυπρίων και Τ/κυπρίων και για κοινή πάλη ενάντια στο σοβινισμό και στις ιμπεριαλιστικές ραδιουργίες σε βάρος της Κύπρου.
Οι αγώνες της Αριστεράς για ελληνοτουρκική φιλία βάφονται στο αίμα και τρανή απόδειξη αυτού, είναι η θυσία Ντερβίς Αλί Καβάζογλου και Κώστα Μισιαούλη, οι οποίοι δολοφονήθηκαν τον Απρίλη του 1965 από την ΤΜΤ.
Το δίδυμο έγκλημα του πραξικοπήματος και της Τουρκικής εισβολής το 1974, αποτελεί μια μαύρη σελίδα για την κυπριακή ιστορία. Τα εθνικιστικά και ιμπεριαλιστικά στοιχεία, επιτυχώς κατάφεραν να διαλύσουν κάθε ενότητα και αδελφοσύνη μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Η αναγκαιότητα προώθησης συνεργασίας και κοινής δράσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για άρση της κατοχής και επανένωση της πατρίδας στεγάζεται κάτω από τον όρο επαναπροσέγγιση που αποτελεί συστατικό στοιχείο του αντικατοχικού - αντιιμπεριαλιστικού αγώνα. Συνθήματα όπως: «οι Τούρκοι της Κύπρου δεν είναι εχθροί μας, οι Τούρκοι της Κύπρου είναι αδελφοί μας» αποτελούν κομμάτι της διαχρονικής συνέπειας του ΑΚΕΛ, της ΕΔΟΝ και ευρύτερα του Λαϊκού Κινήματος που δε δίστασαν να τα βροντοφωνάξουν λίγους μήνες μετά την Τούρκικη εισβολή και που μέχρι σήμερα ακούγονται.
Η πολιτική της επαναπροσέγγισης παρά τη σκληρή πολεμική που δέχθηκε, με τη συνεπή στάση της Αριστεράς κατάφερε όχι μόνο να επιβιώσει, αλλά μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990 να γίνει καθολικά αποδεκτή - τουλάχιστον λεκτικά- από όλες τις πολιτικές δυνάμεις.
Η ΕΔΟΝ, ανέπτυξε σχέσεις με Τουρκοκυπριακές οργανώσεις όπως είναι η Οργάνωση Επαναστατικής Νεολαίας (DGD), η Ομοσπονδία Τουρκοκύπριων Φοιτητών και Νεολαίας στην Τουρκία (KOGEF), και αργότερα το Τμήμα Νεολαίας του Τουρκικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CTP). Για την ανάπτυξη αυτών των σχέσεων, η ΕΔΟΝ αξιοποιεί τις εκδηλώσεις της ΠΟΔΝ και της ΔΕΦ στο εξωτερικό. Αξιοσημείωτη είναι η συμμετοχή αντιπροσωπείας της ΕΔΟΝ το 1989 που για πρώτη φορά κατορθώνει να περάσει στα κατεχόμενα, για να συμμετέχει στο συνέδριο της DGD. Αποκορύφωμα της οργανωμένης προσπάθειας της ΕΔΟΝ για προώθηση της επαναπροσέγγισης αποτελεί η εισαγωγή στη δράση της το 1993 του θεσμού του δεκαημέρου επαναπροσέγγισης που συνεχίζεται μέχρι σήμερα επιτυχώς. Πέραν από αυτά, η ΕΔΟΝ εξακολουθεί να πρωτοστατεί στην επαναπροσέγγιση με την πραγματοποίηση κοινών εκδηλώσεων, κινητοποιήσεων, Παγκύπριων Εκδρομών και Φεστιβάλ.
Κομβικό σημείο για την κοινή μας ιστορία αποτελεί το 2003, όπου η μερική άρση των περιορισμών στη διακίνηση από και προς τα κατεχόμενα από το κατοχικό καθεστώς, καθώς οι δυο κοινότητες κατάφεραν να καταρρίψουν το μύθο ότι δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Αντίθετα, κατάφεραν να συναντηθούν χωρίς να δημιουργηθούν προβλήματα ή συγκρούσεις, αναβιώνοντας την επιθυμία και των δύο κοινοτήτων για κοινή συνύπαρξη. Η ΕΔΟΝ, αξιοποιώντας τη διακίνηση των δύο κοινοτήτων οργανώνει μαζικές κοινές εκδηλώσεις και αναβαθμίζει τη δυνατότητα ανάληψης πολλών δικοινοτικών πρωτοβουλιών.
Η κοινή πορεία Ελληνοκύπριων και Τουρκοκυπρίων είναι στάση ζωής για την ΕΔΟΝ και την Αριστερά. Ιστορικά, πολλοί αγώνες συνδέονται με τις δύο κοινότητες, οι οποίες ενωμένες δε δίστασαν να σφίξουν τον χέρι και να πορευτούν μαζί. Η ΕΔΟΝ, με την συνεπή πολιτική της επαναπροσέγγισης αγωνίζεται για δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση του Κυπριακού, η οποία θα επιτευχθεί μόνο με τη συνεργασία των δύο κοινοτήτων. Οι άρρηκτοι δεσμοί που έχουν οι νεολαίες των δύο κοινοτήτων διατηρήθηκαν ακόμα και το 2004, όπου παρόλη την απογοήτευση της Τουρκοκυπριακής κοινότητας για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, η διαχρονική στάση της ΕΔΟΝ για προώθηση της επαναπροσέγγισης διατήρησε ανοικτή την προοπτική συνεργασίας για επίλυση του Κυπριακού και γενικότερα μαζικοποίησης του κινήματος της επαναπροσέγγισης.
Εκφραστικά όργανα
Η έκδοση εκφραστικού οργάνου για ένα μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα και κατ’ επέκταση για μια μαρξιστική-λενινιστική νεολαία, είναι αποφασιστικής σημασίας για τη διάδοση των θέσεων του κόμματος και την καλλιέργεια ταξικής συνείδησης στο λαό μέσω του περιεχομένου του οργάνου. Το προοδευτικό κίνημα νεολαίας της Κύπρου από την αρχή της δημιουργίας του μέχρι και σήμερα, εξέδιδε τα κατά καιρούς εκφραστικά έντυπά του με στόχο τη διαπαιδαγώγηση της νεολαίας με τα ιδανικά του σοσιαλισμού και της ελευθερίας των λαών μα κυρίως, την ανάδειξη των ιδιαίτερων προβλημάτων της νεολαίας με στόχο την κοινωνική πρόοδο και την προκοπή του λαού μας.
«ΝΕΟΣ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΟΣ»
Η Κομμουνιστική Νεολαία Κύπρου(«ΚΝΚ»), εξέδωσε το πρώτο της έντυπο, την εφημερίδα «Νέος Μπολσεβίκος», η οποία κυκλοφόρησε μονοσέλιδη μόνο δύο φορές ως παράρτημα της εφημερίδας «Νέος Άνθρωπος», εκφραστικού οργάνου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου. Ο «Νέος Μπολσεβίκος», κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 25 Απριλίου 1928 σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες αποικιοκρατίας. Πολύ γρήγορα, στις 10 Μαΐου 1928, σε μια προσπάθεια να σιγήσει η φωνή της επαναστατημένης νέας γενιάς της Κύπρου, η αποικιοκρατική κυβέρνηση ανακοίνωσε την απαγόρευση του «Νέου Μπολσεβίκου». Η ΚΝΚ συνέχισε τη διαφώτιση και ενημέρωση της νεολαίας μέσω εφημερίδων τοίχου στα Εργατικά Κέντρα και τους Αγροτικούς Συλλόγους. Αυτό το μέτρο και η διακίνηση προκηρύξεων ήταν κρίσιμοι παράγοντες στη διατήρηση της προοδευτικής νεολαίας σε επαφή με την εργαζόμενη νεολαία μέσα στις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες που προαναφέραμε.
«ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ»
Με την δραστηριοποίησή της Ανορθωτικής Οργάνωσης Νεολαίας («ΑΟΝ»), η τελευταία ήρθε σε συνεννόηση με το περιοδικό «Πρωτοπόροι» ,το οποίο εκδιδόταν από το Λαϊκό Κίνημα της Αμμοχώστου και το έκανε δικό της εκφραστικό όργανο. Το περιοδικό μετονομάστηκε σε «Πρωτοπόροι της Νέας Γενιάς» και κυκλοφορούσε κάθε 15 ημέρες.
«ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ» και «ΛΕΒΕΝΤΙΑ»
Τον Απρίλιο του 1951, η ΑΟΝ εξέδωσε το μηνιαίο περιοδικό «Νέα Πολιτεία», το οποίο κράτησε μέχρι το 1955. Τα ιδανικά της παγκόσμιας ειρήνης, της ελευθερίας της Κύπρου και η επίλυση των σοβαρών προβλημάτων της νεολαίας ήταν οι βασικοί πυλώνες της δράσης της σύνταξης της «Νέας Πολιτείας». Η «Νέα Πολιτεία», κατόρθωσε τελικά να γίνει όπλο οργάνωσης και διαφώτισης της νεολαίας προβάλλοντας μαχητικά τα προβλήματά της και παλεύοντας για ειρήνη και ελευθερία με σημαία της, τα ιδανικά του σοσιαλισμού.
Παρά το γεγονός ότι το Δεκέμβριο του 1955 η ΑΟΝ, μαζί με το ΑΚΕΛ, κηρύχθηκε παράνομη, εντούτοις, συνέχισε πεισματικά να εκδίδει εκφραστικό όργανο με την κυκλοφορία της τετρασέλιδης «ΛΕΒΕΝΤΙΑΣ» δίδοντας διαχρονικό παράδειγμα αγωνιστικότητας.
«ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ»
Η ΕΔΟΝ, από τους πρώτους μήνες ίδρυσής της κυκλοφόρησε το εκφραστικό της όργανο μέσα από συμφωνία με την καθημερινή απογευματινή εφημερίδα «Τηλεγράφος», η οποία εκδιδόταν από το 1958. Ο «Τηλεγράφος», εκδιδόταν εβδομαδιαίως από τις 3 Οκτωβρίου 1959 μέχρι και τις 23 Απριλίου 1960.
«ΝΕΟΛΑΙΑ»
Μέσα από συνεχείς αλλαγές στην εμφάνιση της εδονίτικης εφημερίδας, η μετεξέλιξη ολοκληρώθηκε με την αλλαγή ονομασίας και τη γέννηση της «Νεολαίας». Η «Νεολαία» μέχρι τις 7 Μαΐου 1965 κυκλοφορούσε ως εβδομαδιαία εφημερίδα και από τον Ιούνιο του 1966, ξεκίνησε να εκδίδεται ως μηνιαίο περιοδικό με έμφαση στη έρευνα χωρίς όμως παραχωρήσεις στους ενημερωτικούς και οργανωτικούς στόχους. Δυστυχώς, λόγω διάφορων προβλημάτων η Νεολαία αναγκάστηκε να κλείσει το Δεκέμβριο του 1968.
Μετά από απουσία 8 χρόνων, η «Νεολαία» επιστρέφει τον Απρίλιο του 1976 ως εβδομαδιαία εφημερίδα με κύριο στόχο τον αντικατοχικό και αντιιμπεριαλιστικό αγώνα της Κυπριακής νεολαίας ενάντια στα αποτελέσματα του προδοτικού φασιστικού πραξικοπήματος και του φυσικού αποτελέσματός της, της Τουρκικής εισβολής. Μέσα από τη «Νεολαία», η ΕΔΟΝ προσανατολίζει τη νεολαία στην ενότητα των πατριωτικών δυνάμεων, στην επαναπροσέγγιση και στην καταπολέμηση του εθνικισμού-σωβινισμού.
Με την επανέκδοση της «Νεολαίας» καθιερώθηκε η ετήσια γιορτή της με στόχο την αύξηση της κυκλοφορίας της και η οποία συνεχίστηκε ανελλιπώς μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Ως η διαλεκτική προστάζει, η «Νεολαία» με την πάροδο του χρόνου και τις αλλαγές των συνθηκών κάθε εποχής, προσαρμόζεται και προσφέρει στη νεολαία ένα μαχητικό έντυπο. Ουσιαστικός παράγοντας επιτυχίας είναι ο εθελοντικός μηχανισμός της ΕΔΟΝ, ο οποίος αποτελούμενος από στελέχη και μέλη εξορμούσε στις γειτονιές της Κύπρου πουλώντας τη «Νεολαία». Η μειωμένη εθελοντική προσφορά στην ΕΔΟΝ περί τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έφερε ως φυσικό επακόλουθο την αντίστοιχη μείωση στις πωλήσεις της «Νεολαίας». Η έκδοση της «Νεολαίας» , ως ένθετο της Κυριακάτικης «Χαραυγής» από τον Οκτώβρη του 1997 μέχρι τον Απρίλη του 1999, ήρθε ως λύση στο πρόβλημα των μειωμένων πωλήσεων.
Τον Οκτώβριο του 1999, η «Νεολαία» κυκλοφορεί με τη μορφή του περιοδικού σε μηνιαία βάση, όμως δυστυχώς οικονομικά προβλήματα ώθησαν ξανά στην προσωρινή αναστολή έκδοσης της, τον Μάη του 2001. Μέσα από έντονο προβληματισμό, βρέθηκε τρόπος επανεμφάνισης του εκφραστικού μας οργάνου ως μηνιαία εφημερίδα με δωρεάν διανομή από τον Ιανουάριο του 2003.
Σήμερα, η μηνιαία «Νεολαία» κυκλοφορεί και πάλι αυτόνομα με τη μορφή περιοδικού έναντι της ελάχιστης προσφοράς €1 ενώ με €20 μπορεί κάποιος να γίνει ετήσιος συνδρομητής. Επίσης, κυκλοφορεί παράλληλα και ως ένθετο της κυριακάτικης «Χαραυγής» την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα χωρίς οποιαδήποτε επιπλέον επιβάρυνση.
Η «Νεολαία» απευθύνεται σε μαθητές, φοιτητές, στρατιώτες, νέους εργαζόμενους και άνεργους, καλύπτοντας τους προβληματισμούς, τις ανησυχίες και τα οράματα της νέας γενιάς.
Στη σύγχρονη «Νεολαία» υπάρχουν ουσιαστικές αναλύσεις για κοινωνικοπολιτικά, οργανωτικά, ιδεολογικά και διεθνή ζητήματα, ακόμη και παραπολιτικά. Επίσης ζητήματα δράσης, παιδείας, επιστήμης ενώ εξέχουσα θέση επίσης κατέχει ο πολιτισμός, ο αθλητισμός, η αυτομόρφωση και όπως πάντα η ψυχαγωγία.
Τόσο το περιεχόμενο της σημερινής «Νεολαίας», όσο και η ελκυστική εμφάνισή της, αντανακλούν το ότι η ΕΔΟΝ βαδίζει στο μέλλον αφουγκραζόμενη τις ανάγκες των καιρών και ότι προσαρμόζεται, διατηρώντας επίμονα τις διαχρονικές αξίες που διαχέουν το νεολαιίστικο προοδευτικό κίνημά μας. Σήμερα, η «Νεολαία» αποτελεί μια από τις ελάχιστες φωνές που αντιπαρατάσσουν στα διαβρωμένα ΜΜΕ του σήμερα τις δικές της ποιοτικές προτάσεις, θέσεις και δράσεις. Για την ΕΔΟΝ, έχει τεράστια πολιτική σημασία η «Νεολαία» να καταλήγει στα χέρια όσο το δυνατό περισσότερων νέων. Όντας αφομοιωμένοι οι νέοι στις σημερινές καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής έχουν ανάγκη, σε αυτούς τους καιρούς με τις σαπισμένες αξίες, να διαβάζουν και να καταλαβαίνουν την αντικειμενική αλήθεια που δόλια τα αστικά ΜΜΕ παραποιούν συστηματικά και εναρμονισμένα, καταπιασμένα σε ένα αιμοσταγή αγώνα ζωής ή θανάτου ενάντια στο λαϊκό κίνημα της Κύπρου.
ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΑΟΝ-ΕΔΟΝ
Η δημιουργία και ανάπτυξη του φεστιβαλικού κινήματος στην Κύπρο, είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ιστορία του προοδευτικού κινήματος νεολαίας στον τόπο μας.
Η θεσμοθέτηση των παγκόσμιων φεστιβάλ νεολαίας και φοιτητών από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Δημοκρατικής Νεολαίας (ΠΟΔΝ) το 1947, με σύνθημα την ειρήνη, τη φιλία και την αντιιμπεριαλιστική αλληλεγγύη, έδωσε το έναυσμα και στο προοδευτικό νεολαιίστικο κίνημα της Κύπρου και έτσι η ΑΟΝ εισάγει στην Κύπρο το φεστιβαλικό κίνημα το 1951 με το 1ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΑΟΝ. Πέραν από τα παγκύπρια φεστιβάλ, η ΕΔΟΝ μέσα από το πέρασμα των χρόνων καθιέρωσε τα επαρχιακά και περιφερειακά φεστιβάλ, τα οποία μαζί με τα παιδικά και τα παγκύπρια φεστιβάλ βασίζονταν και βασίζονται στην εθελοντική εργασία των μαθητών, φοιτητών, νέων εργαζομένων και χιλιάδων στελεχών και φίλων της ΕΔΟΝ.
Τα παγκύπρια φεστιβάλ έγιναν πέρα από βήμα διεθνισμού και βήμα φιλίας και συνεργασίας Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων νέων. Στα φεστιβάλ πριν το 1974, συμμετείχε πλήθος Τουρκοκύπριων νέων τόσο ως θεατές όσο και ως καλλιτέχνες. Μετά το 1974, οι απαγορεύσεις του κατοχικού καθεστώτος καθιστούσαν αδύνατη τη συμμετοχή και την παρουσία των Τουρκοκύπριων νέων, που απέστελλαν χαιρετισμούς φιλίας μέσω των προοδευτικών τους οργανώσεων. Στο 19ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, το 2003, η παρουσία των Τουρκοκύπριων ήταν μαζική, μετά από 31 χρόνια.
Το φεστιβαλικό κίνημα είναι η συμπυκνωμένη έκφραση της πολιτιστικής, αλλά και μαζικής παρέμβασης της ΕΔΟΝ. Σε κάθε φεστιβάλ νεολαίας, ο νέος βρίσκει βήμα έκφρασης και ψυχαγωγία. Το παιδί στον παιδότοπο, ο μαθητής και ο φοιτητής στο μαθητικό και φοιτητικό στέκι, αλλά και οι νέοι εργαζόμενοι στη δική τους γωνία. Από το φεστιβαλικό κίνημα της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ έχουν παρελάσει εκατοντάδες ερασιτεχνικά και επαγγελματικά μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα, αθλητές και άλλοι καλλιτέχνες, καθώς μέσα από τα φεστιβάλ μας διαχρονικά, δίνεται βήμα έκφρασης σε νέους καλλιτέχνες, κρατώντας τη νεολαία μακριά από τη λαίλαπα της εμπορευματοποίησης του πολιτισμού, καθιστώντας τα το κορυφαίο πολιτιστικό και νεολαιίστικο γεγονός που πραγματοποιείται στην Κύπρο.
Τρία συνολικά Φεστιβάλ πραγματοποίησε η ΑΟΝ, ενώ ως ΕΔΟΝ βαδίζουμε περήφανοι προς το 28ο Παγκύπριο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών, γιατί επιτακτική ανάγκη του σήμερα είναι ο πολιτισμός να αποτελέσει ισχυρό
όπλο αντίστασης, να καταστεί σύμμαχος και σύντροφος στην καθημερινή ζωή και στους αγώνες μας.
• Α΄Παγκύπριο Φεστιβάλ ΑΟΝ , 15-18 Ιουνίου 1951, Αμμόχωστος – Αφιερωμένο στο 3ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ του Βερολίνου με στόχο τον αγώνα ενάντια στα πυρηνικά όπλα
• Β΄Παγκύπριο Φεστιβάλ ΑΟΝ, 20-21 Ιουνίου 1953, Αμμόχωστος- Αφιερωμένο στο 4ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ του Βουκουρεστίου με σύνθημα « Για φιλία, αγάπη και αλληλοκατανόηση σ΄όλους τους νέους»
• Γ΄Παγκύπριο Φεστιβάλ ΑΟΝ, 3-5 Ιουλίου 1955, Αμμόχωστος- Αφιερωμένο στο 5ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ της Βαρσοβίας με σύνθημα « Ειρήνη, Φιλία»
• 1ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 9-12 Ιουλίου 1959, Λεμεσός με το σύνθημα « Ειρήνη, Φιλία»
• 2ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 8-10 Ιουλίου 1960, Αμμόχωστος- Για άλλη μια φορά το σύνθημα ήταν « Ειρήνη, Φιλία», ενάντια στην πυρηνικοποίηση των Αγγλικών Βάσεων στην Κύπρο.
• 3ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 4-8 Ιουλίου 1962, Αμμόχωστος- Αφιερωμένο στο 8ο Παγκόσμιο Φεστιβάλ του Ελσίνκι με σύνθημα « Ειρήνη, Φιλία».
• 4ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 7-9 Ιουλίου 1967, Αμμόχωστος- Αφιερωμένο στον αγώνα για μια ειρηνική, δημοκρατική λύση του κυπριακού προβλήματος με το σύνθημα « Ειρήνη, Ελευθερία, Αλληλεγγύη»
• 5ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 18-20 Ιουλίου 1969, Αμμόχωστος- Διενεργήθηκε μέσα σε αντίξοες συνθήκες και ήταν αφιερωμένο στα δεκάχρονα της ΕΔΟΝ, στην ειρήνη και τους αγωνιζόμενους λαούς του Βιετνάμ και της Ελλάδας.
• 6ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, Ιούλιος 1972, Αμμόχωστος
• 7ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, Καλοκαίρι 1977- Δεν έφτασε στο τριήμερο αποκορύφωμα του, λόγω του θανάτου του προέδρου Μακαρίου. Κεντρικό σύνθημα « Για αντιιμπεριαλιστική αλληλεγγύη, για τη σωτηρία της Κύπρου»
• 8ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 27-29 Ιουλίου 1979, Λεμεσός- Το πρώτο ολοκληρωμένο φεστιβάλ μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974 και ήταν αφιερωμένο στα 35χρονα της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ. Σύνθημα « 35 Χρόνια Πάλης στην υπηρεσία της Νεολαίας και του Λαού για Λευτεριά και Κοινωνική Πρόοδο»
• 9ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 30 Ιουλίου-1η Αυγούστου 1982, Λευκωσία- « Για τη λευτεριά της Κύπρου, ειρήνη, ύφεση, αφοπλισμό»
• 10ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 26-29 Ιουλίου 1984, Λευκωσία- « 40 Χρόνια Πάλης για Λευτεριά, Ειρήνη και Κοινωνική Πρόοδο»
• 11ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 31 Ιουλίου-2 Αυγούστου 1986, Λευκωσία- « Μαζί με τους Τουρκοκύπριους ενάντια στη κατοχή και το ΝΑΤΟ για λευτεριά, ειρήνη και σοσιαλισμό»
• 12ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 28-31 Ιουλίου 1986, Λευκωσία- « Με την ελπίδα του σήμερα για ένα καλύτερο αύριο»
• 13ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 26-29 Ιουλίου, Λευκωσία-« Στα Νιάτα το Μέλλον, στην Αριστερά η Ελπίδα»
• 14ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 23-25 Ιουλίου 1992, Λεμεσός- « Παραμερίστε για να περάσουμε» και « Είναι ωραίο να είσαι νέος»
• 15ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 22-24 Ιουλίου 1994, Λευκωσία- « Νέοι- Ελεύθεροι- Ωραίοι»
• 16ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 4-6 Ιουλίου 1997, Λευκωσία- Συνθήματα του Φεστιβάλ « Ε/Κ-Τ/Κ Κοινή Πατρίδα-Κοινός Αγώνας» και « Όλοι μαζί για την αλλαγή»
• 17ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 8-10 Ιουλίου 1999, Λευκωσία- Αφιερώνεται στα 55χρονα της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ και με κεντρικό σύνθημα « Δύναμη από το Παρελθόν, όραμα για το μέλλον»
• 18ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 26-28 Σεπτεμβρίου 2001, Λευκωσία- « Δίνουμε Χρώμα στα Όνειρα μας»
• 19ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 9-11 Ιουλίου 2003, Λευκωσία- « Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός»
• 20ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 6-8 Ιουλίου 2005, Λευκωσία- « Με φάρο την ένδοξη ιστορία της Αριστεράς , χαράσσουμε το δρόμο για επανένωση, ειρήνη, κοινωνική πρόοδο.
• 21ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 11-13 Ιουλίου 2007, Λευκωσία- « Οι νέοι δε γυρίζουν πίσω- Μαζί συνεχίζουμε για νέες κατακτήσεις»
• 22ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 8-10 Ιουλίου 2009, Λευκωσία- « Για τη Κύπρο της επανένωσης, στον κόσμο της ειρήνης»
• 23ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ- Με το κύρος και την αίγλη που απέκτησε ο θεσμός των Φεστιβάλ, το Κ.Σ. της ΕΔΟΝ πήρε την απόφαση όπως πραγματοποιήσει έκτακτα το 23ο ΠΦΝΦ ένα χρόνο μετά αντί δύο όπως ήταν καθιερωμένο. Έτσι, το τριήμερο 8-10 Ιουλίου 2010 έλαβε χώρα το «πιο επιτυχημένο ΠΦΝΦ των τελευταίων χρόνων», όπως διατυπώθηκε στην εκτίμησή του Κεντρικού Συμβουλίου της Οργάνωσης, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την μαζικότητα της προσέλευσης του κόσμου, η οποία ξεπέρασε το φράγμα των 20.000. Οι νέοι έστειλαν σε μια κρίσιμη καμπή για τον τόπο μας το μήνυμα: «Αγώνας για Απελευθέρωση – Ομοσπονδιακή Λύση, η μόνη απάντηση στη διχοτόμηση και την καταστροφή».
• 24ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 6-8 Ιουλίου 2011, Λευκωσία- « Δύναμη η Νεολαία-Ελπίδα η Αριστερά».
• 25ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ,4-6 Ιουλίου 2012, Λευκωσία-« Όπως και να ναι τούτη η γη , θα ‘μαι στην πρώτη τη γραμμή»
• 26ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 3-5 Ιουλίου 2013, Λευκωσία- « Οργάνωση-Αντίσταση-Προοπτική με τη νεολαία, για το λαό μας»
• 27ο Παγκύπριο Φεστιβάλ ΕΔΟΝ, 2-4 Ιουλίου 2014, Λευκωσία-« Δε βγαίνουνε τα όνειρα σε πλειστηριασμό, Δε παίχτηκε η παρτίδα μας ακόμα»
Κατά συνέπεια, τα φεστιβάλ ήταν και είναι βήμα έκφρασης των οραμάτων, των προσδοκιών και των αγωνιστικών στόχων του προοδευτικού κινήματος της νεολαίας. Παραμένουν έπαλξη των αγώνων ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο, βήμα έκφρασης διεθνιστικής αλληλεγγύης, χώρος έμπρακτης σφυρηλάτησης της κοινής πάλης Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων. Παραμένουν εφαλτήριο πάλης για διεκδίκηση λύσης στα προβλήματα της νεολαίας και για διατράνωση της βούλησης για ακατάπαυστο αγώνα με στόχο την οικοδόμηση μιας άλλης, ποιοτικά ανώτερης κοινωνίας, της κοινωνίας της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της αλληλεγγύης, του σοσιαλισμού.
Πολιτισμός και Αθλητισμός
Σύντροφοι στον αγώνα της πρωτοπόρας νεολαίας
Η ΚΝΚ φυτεύει το σπόρο
Από την εποχή της Κομμουνιστικής Νεολαίας Κύπρου, πρώτιστο μέλημα της προοδευτικής νεολαίας ήταν η προώθηση του υγιούς πολιτισμού, ως αντίβαρο στον εθνικιστικό και θρησκευτικό σκοταδισμό, στην εξαθλίωση και την αμορφωσιά στα οποία κρατούσαν οι αποικιοκράτες τον κυπριακό λαό. Η ΚΝΚ ίδρυσε μάλιστα θεατρικό όμιλο που ανέβαζε «εργατικά» έργα στη Λεμεσό και στη Λευκωσία, ενώ αναλάμβανε και το καλλιτεχνικό πρόγραμμα στις εορταστικές εκδηλώσεις του ΚΚΚ για την Πρωτομαγιά και την Οκτωβριανή Επανάσταση. Έδωσε έμφαση στο λαϊκό αθλητισμό, σε αντιδιαστολή με τα σπορ και τα χόμπι της τότε ελίτ, διοργανώνοντας τα «κόκκινα σπορ» τον Αύγουστο του 1926, ενώ ίδρυσε το Κόκκινο Αθλητικό Σωματείο στη Λεμεσό, το οποίο διατηρούσε Εργατικό Ποδοσφαιρικό Όμιλό και Εργατικό Πεζοπορικό Όμιλο. Ο λαϊκός αθλητισμός που γεννιόταν στα σπλάχνα του νεαρού κομμουνιστικού κινήματος, ήταν αθλητισμός πραγματικά για όλους, αφού δε γνώριζε φυλετικούς διαχωρισμούς και οι αθλητικές ομάδες αποτελούνταν από Έλληνες και Τούρκους νέους.
Η ΑΟΝ γίνεται σπίτι πολιτισμού και αθλητισμού για τη νεολαία….
Αργότερα, όταν το ΚΚΚ και η ΚΝΚ έδωσαν τη σκυτάλη στο ΑΚΕΛ και στην ΑΟΝ αντίστοιχα, η πολιτιστική δράση της πρωτοπόρας νεολαίας της Κύπρου πλάτειασε θεαματικά. Το ίδιο το καταστατικό της ΑΟΝ, μιλούσε για το δικαίωμα των νέων «να ασχολούνται με τα αθλητικά και άλλες ιδιαίτερες ασχολίες, το δικαίωμα να γνωρίσουν την τέχνη και την επιστήμη και ο καθένας ανάλογα με την κλίση του το δικαίωμα της συμμετοχής στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου». Η ΑΟΝ «έσπειρε» σε κάθε χωριό και συνοικία της Κύπρου θεατρικούς ομίλους, χορευτικά και μουσικά σχήματα. Παράλληλα, οι τοπικές οργανώσεις της ΑΟΝ δημιουργούσαν δεκάδες αθλητικές ομάδες ποδοσφαίρου, αντισφαίρισης, πετόσφαιρας, κολύμβησης, κωπηλασίας και στίβου. Μάλιστα, οι αθλητικές ομάδες της ΑΟΝ εντάχθηκαν στην Αθλητική Ένωση Λαϊκών Οργανώσεων (ΑΕΛΟ) που ήταν η πρώτη αθλητική οργάνωση του Λαϊκού Κινήματος. Αυτή ήταν και η περίοδος που οι Μορφωτικοί, Αθλητικοί και Πολιτιστικοί Σύλλογοι του Λαϊκού Κινήματος γίνονταν μελίσσια δημιουργίας, δράσης, αγωνιστικότητας για την εργατιά και τη νεολαία.
Αυτή η περίοδος, επίσης, σημαδεύτηκε από την απαίτηση της ηγεσίας των αθλητικών σωματείων από τους αθλητές τους να καταδικάσουν τις κομμουνιστικές και δημοκρατικές δυνάμεις που μάχονταν στον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα και να πάρουν το μέρος της ελλαδικής μοναρχοφασιστικής δεξιάς και των Αμερικανοβρετανών. Ήταν αυτή η απαίτηση που προκάλεσε την εκδίωξη όσων αθλητών αρνήθηκαν τον εκβιασμό, τη διάσπαση του κυπριακού αθλητισμού και την ίδρυση των νέων σωματείων σε όλες τις πόλεις και τα χωριά (Ομόνοια, Νέα Σαλαμίνα, Αλκή). Η ΑΟΝ, έδωσε στέγη και στους αθλητές στίβου που ένεκα της ιδεολογίας τους εκδιώχθηκαν από τους γυμναστικούς συλλόγους, διοργανώνοντας η ίδια παγκύπριους αγώνες στίβου από το 1949 μέχρι το 1952. Στα Φεστιβάλ της ΑΟΝ του 1951, 1953 και 1955, δόθηκε μεγάλη έμφαση στις αθλητικές δραστηριότητες.
ΕΔΟΝίτικο κίνημα πολιτισμού…
Η ίδρυση της ΕΔΟΝ το 1959 έδωσε νέα ώθηση και μαζικότητα στο πολιτιστικό κίνημα της νέας γενιάς, ιδιαίτερα στην προώθηση του λαϊκού πολιτισμού στην πόλη και στην ύπαιθρο. Ιδιαίτερα την περίοδο 1967-1974, η ΕΔΟΝίτικη πολιτιστική δημιουργία γράφτηκε με χρυσά γράμματα, ενώ εμφανίστηκαν μέσα από την ΕΔΟΝ και οι πρώτες μπουάτ στο νησί. Με καθοδήγηση τη ΕΔΟΝ, 200 σύλλογοι εντάχθηκαν στις λαϊκές επαρχιακές ομοσπονδίες αγροτικού ποδοσφαίρου, ενώ παράλληλα η ΕΔΟΝ οργανώνει εκστρατείες για την αθλητοπρέπεια και πρωτοστατεί στην επίλυση τοπικών προβλημάτων όπως η ανέγερση κοινοτικών σταδίων.
Μετά το δίδυμο έγκλημα του 1974 και την προσφυγιά, η ΕΔΟΝ δίνει βάρος στο δέσιμο του πολιτισμού με το αντικατοχικό-αντιμπεριαλιστικό αγώνα του κυπριακού λαού και την πάλη για την ελληνοτουρκική φιλία. Προωθεί το λαϊκό πολιτισμό, την επαναπροσέγγιση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων μέσα από την καλλιτεχνική δημιουργία, οργανώνει αμέτρητες παραστάσεις, εκθέσεις, φεστιβάλ και αναλαμβάνει καλλιτεχνικές εκδόσεις. Γίνεται ταυτόχρονα, πρεσβευτής της Κύπρου, του πολιτισμού και του αγώνα της σε κάθε γωνιά της γης, όπου συμμετέχει με αποστολές και πολιτιστικά σχήματα σε εκδηλώσεις και φεστιβάλ αδελφών κομμουνιστικών οργανώσεων, μα πρωτίστως στα Παγκόσμια Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών. Τα ΕΔΟΝίτικα Φεστιβάλ γίνονται και παραμένουν μέχρι σήμερα ένα μοναδικό συναπάντημα της κυπριακής νεολαίας, μια πανδαισία δημιουργίας, πολιτισμού και αγώνα, που κανένας άλλος οργανισμός στο νησί δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να συναγωνιστεί με κάτι εφάμιλλο.
Παράλληλα, η ΕΔΟΝ δίνει την ευκαιρία στη νεολαία του τόπου μας να γνωρίσει τους πολιτισμούς άλλων χωρών, μέσα από τα πολιτιστικά σχήματα από τις σοσιαλιστικές χώρες, την Τουρκία, την Παλαιστίνη και τη Λατινική Αμερική που παρουσιάζονται στην Κύπρο, με προσκλήσεις της ΕΔΟΝ. Στα μέσα μάλιστα της δεκαετίας του 1980 εισήγαγε τα «Αθλητικά Πολυθεάματα» για να γνωρίσει η κυπριακή νεολαία αθλήματα όπως η ενόργανη και η ρυθμική γυμναστική, όπου πέρα από τους Κύπριους αθλητές, συμμετείχαν και αθλητές από τις σοσιαλιστικές χώρες οι οποίες κρατούσαν παγκοσμίως τα ηνία σε αυτά τα αθλήματα.
Η ΕΔΟΝ στάθηκε στο πλευρό των προσφυγικών λαϊκών συλλόγων που δραστηριοποιούνταν στους προσφυγικούς συνοικισμούς και στις τουρκοκυπριακές συνοικίες όπου στεγάζονταν πλέον οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες. Αυτοί οι σύλλογοι πρόσφεραν αθλητική ενασχόληση για τη νέα γενιά και παράλληλα γίνονταν επάλξεις αντικατοχικής μνήμης και αγώνα. Το 1978 ευοδώθηκε και το πολύχρονο αίτημα της ΕΔΟΝ για ενοποίηση του αγροτικού ποδοσφαίρου υπό την αιγίδα του ΚΟΑ, ενώ μέχρι και τα μέσα του 1980 η ΕΔΟΝ δίνει τη μάχη ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του Μακάριου Σταδίου.
Ο πολιτισμός και ο αθλητισμός στην πάλη των ιδεών..
Ενώ όλη αυτή η δράση δεν έπαψε να συνεχίζεται και να αναβαθμίζεται διαρκώς, η ΕΔΟΝ –ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες- δίνει βάρος σε δύο άξονες. Αφ’ ενός επιδιώκει να δίνει βήμα στους νέους καλλιτέχνες της Κύπρου και πράγματι μέσα από το ΕΔΟΝίτικο πολιτιστικό κίνημα αναδείχθηκαν καλλιτέχνες που διακρίθηκαν στο θέατρο, τη μουσική, το χορό, τις εικαστικές τέχνες. Αφ’ ετέρου, η ΕΔΟΝ εμβαθύνει διαρκώς στο ιδεολογικό περιεχόμενο της δικής μας αντίληψης για τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, σε αντιδιαστολή με όσα σερβίρονται από το σύστημα.
Οργανώνει δράσεις, συζητήσεις και εκδηλώσεις για την εμπορευματοποίηση του πολιτισμού και του αθλητισμού, για την υποκουλτούρα, για τη διείσδυση του νεοφασισμού στις κερκίδες, για την κρατική καταστολή και το φακέλωμα των οπαδών. Καταθέτει πολιτικές προτάσεις για την αναβάθμιση του πολιτισμού και του μαζικού αθλητισμού, για την καταπολέμηση της βίας στα γήπεδα. Καταφέρνει με τον κόπο και την εθελοντική δουλειά των στελεχών της να κρατά τις τιμές για όλες τις εκδηλώσεις της προσιτές για τους νέους των λαϊκών στρωμάτων, τους άνεργους, τους νέους εργαζόμενους, τους στρατιώτες, τους φοιτητές και τους μαθητές. Πραγματοποιεί δικοινοτικά επαναπροσεγγιστικά φεστιβάλ νεολαίας ως απάντηση στον εθνικισμό που αναπαράγει το δεξιό κατεστημένο αλλά και το εκπαιδευτικό σύστημα.
Και στη θεωρία και στην πράξη λοιπόν, ο πολιτισμός και ο αθλητισμός αποτελούν για την ΕΔΟΝ συντρόφους στον αγώνα μας για τη λευτεριά, για την ευημερία των νέων, για τον κόσμο που ονειρευόμαστε.