Έχουμε τη χαρά να συνομιλούμε με τον Λέκτορα του Τμήματος Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Νίκο Μούδουρο, για το τελευταίο του βιβλίο υπό τον τίτλο «Διεκδικώντας την Πατρίδα - Η τουρκοκυπριακή αντιπολίτευση την περίοδο 1964-2004» από τις εκδόσεις «ΨΗΦΙΔΕΣ».
- Καταρχάς, πόσα βιβλία σας έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα (ατομικά και συλλογικά);
Εκτός από το βιβλίο «Διεκδικώντας την Πατρίδα», μέχρι στιγμής έχουν εκδοθεί ακόμα δύο μονογραφίες. «Ο Μετασχηματισμός της Τουρκίας. Από την κεμαλική κυριαρχία στον ισλαμικό νεοφιλελευθερισμό», Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012 και το “State of Exception in the Mediterranean. Turkey and the Turkish Cypriot Community”, Palgrave Macmillan 2021. Εκδόθηκαν επίσης δύο βιβλία συν-συγγραφής με τον Ζήνωνα Τζιάρρα. Το «Η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Ιδεολογικές όψεις εξωτερικής πολιτικής», Εκδόσεις Τουρίκη, Αθήνα 2016 και το «Η Τουρκία ως Τρίτος Πόλος στη Νέα Διεθνή Τάξη», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2023. Παράλληλα συνεπιμελήθηκα τον συλλογικό τόμο «Η Νέα Τουρκική Ηγεμονία. Διαστάσεις του Πολιτικού Ισλάμ» με τον Δρ. Μιχάλη Μιχαήλ (Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2014), καθώς και την «Ανθολογία ιστορικών κειμένων και αναλύσεων για την εξελικτική πορεία των θέσεων για τον Κυπροκεντρισμό» με τον Δρ. Αντρέα Παναγιώτου και Δρ. Άννα Μισιαούλη (εκδόσεις Νεοκυπριακός Σύνδεσμος, Λευκωσία 2022). Άλλες μελέτες σε σχέση με την Τουρκία και την Τουρκοκυπριακή κοινότητα δημοσιεύθηκαν σε αγγλόφωνα ακαδημαϊκά περιοδικά.
- Το συγκεκριμένο βιβλίο αφορά «νέο» πεδίο για εσάς ή αφορά την περαιτέρω ανάπτυξη της προηγούμενης σας (γενικά όχι εκδοτικά) δουλειάς;
Το συγκεκριμένο βιβλίο ήταν ένα σχετικά νέο ερευνητικό πεδίο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρωταρχική μου ενασχόληση ήταν η Τουρκία. Όμως μέσα από το μεταδιδακτορικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κύπρου δημιουργήθηκε η δυνατότητα επέκτασης της μελέτης στο επίπεδο των σχέσεων Τουρκίας και Τουρκοκυπριακής κοινότητας. Ιδιαίτερο κίνητρο σε αυτή την ερευνητική προσπάθεια ήταν οι σοβαρές ανακατατάξεις στις σχέσεις της Τουρκίας με τα κατεχόμενα όπως καταγράφηκαν την τελευταία δεκαετία. Αυτές οι αλλαγές ήταν μεταξύ άλλων και αποτέλεσμα των μετασχηματισμών του ίδιου του τουρκικού κράτους. Συνεπώς γεννήθηκε η αναγκαιότητα για μια περιεκτική ματιά στο σύντομο παρελθόν αυτών των ανακατατάξεων, με αποτέλεσμα την έκδοση της συγκεκριμένης μονογραφίας.
- Ποιος θα λέγατε ότι είναι ο βασικός άξονας του βιβλίου; Αγγίζει/αναλύει την συνολική στάση της Τ/κ αντιπολίτευσης για όλα τα ζητήματα ή σε σχέση με το Κυπριακό;
Το Κυπριακό ως ένα διεθνές πρόβλημα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεν αποτελεί θέμα του βιβλίου. Η συγκεκριμένη έρευνα ξεκίνησε με στόχο να μελετήσει την Τουρκοκυπριακή κοινότητα και τις εξελισσόμενες σχέσεις με την Άγκυρα πέραν από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ο βασικός λόγος για την συγκεκριμένη επιλογή ήταν ο εξής: Το Κυπριακό πρόβλημα για την Τουρκοκυπριακή κοινότητα είναι ζήτημα που καθορίζει σχεδόν το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων εξαιτίας της διεθνούς απομόνωσης και παρανομίας της «ΤΔΒΚ». Επομένως οι Τουρκοκύπριοι ζουν, δραστηριοποιούνται και εξελίσσονται σε ένα περιβάλλον «μεσοδιαστήματος», σε μια γκρίζα ζώνη, στοιχεία τα οποία επηρεάζουν καθοριστικά όλες τις σφαίρες της ζωής. Συνεπώς βασικά ερευνητικά και όχι μόνο ερωτήματα, περιστράφηκαν γύρω από την αποκωδικοποίηση των ισχυρών αντιδράσεων της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης ενάντια στις παρεμβάσεις της Άγκυρας με ένα ολιστικό τρόπο. Ακριβώς το πλαίσιο της παρανομίας και της απομόνωσης είναι το πλαίσιο που προκαλεί ερωτηματικά σε σχέση με τις αιτίες που μετά το 1974 εμφανίστηκαν τόσες πολλές οργανωμένες και μη αντιδράσεις ενάντια στο βασικό εξωτερικό παράγοντα που στηρίζει το ψευδοκράτος, δηλαδή την Τουρκία. Σε όλο αυτό το πλαίσιο, η περίπτωση της Τουρκοκυπριακής κοινότητας και οι σχέσεις της με την Τουρκία, μπορούν να οδηγήσουν σε νέα ερευνητικά ερωτήματα κυρίως σε ότι αφορά στις σχέσεις ντε φάκτο κρατών με τα «κράτη κηδεμόνες» τους. Στη διεθνή βιβλιογραφία εντοπίζεται ορθώς, η απόλυτη εξάρτηση των ντε φάκτο κρατών από το ισχυρότερο κράτος που τα «προστατεύει και τα στηρίζει». Ωστόσο μια πιο προσεκτική ματιά στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα, δείχνει ότι ακριβώς αυτή η εξάρτηση δημιουργεί φυγόκεντρες δυναμικές, αντιστάσεις και τελικά ωρίμανση της διεκδίκησης για αυτονόμηση από την ασφυκτικό εναγκαλισμό του «κηδεμόνα».
- Ποια η σημασία να αντιληφθούμε, όπως αναφέρετε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, τους Τουρκοκύπριους ως υποκείμενο και όχι ως αντικείμενο της Ιστορίας;
Λόγω της ανισορροπίας ισχύος ανάμεσα στην Τουρκία και την Κύπρο, αλλά και εξαιτίας κάποιων γεγονότων στο παρελθόν, η Τουρκοκυπριακή κοινότητα για πολλά χρόνια αποτέλεσε το «άγνωστο». Τα κατεχόμενα σταδιακά επικράτησαν ως ένας κοινωνικός, πολιτικός και οικονομικός χώρος «απλή προέκταση» της Τουρκίας. Άμεση συνέπεια ήταν και η κυριαρχία του τουρκοκυπριακού και τουρκικού εθνικιστικού λόγου ως η βασικότερη δίοδος «ανακάλυψης» των Τουρκοκυπρίων. Ωστόσο τα ερωτηματικά που προκαλούσαν οι αντιδράσεις και η πολιτικοποίηση του αντιπολιτευτικού κοινωνικού κινήματος, παρέμειναν αναπάντητα και κυρίως στην βαριά σκιά ηγετών όπως ο Ραούφ Ντενκτάς. Στο σημείο αυτό ακριβώς προκύπτει η ανάγκη υποκειμενικοποίησης των Τουρκοκυπρίων. Αυτή η διαδικασία προκύπτει μέσα από την μελέτη των πρωτογενών πηγών, οι οποίες ξεδιπλώνουν τον υποκειμενικό ρόλο της κοινότητας και των διαφορετικών δυνάμεων εντός της. Δηλαδή η ίδια η ιστορία και η εξέλιξη δείχνει ότι η Τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν ήταν μόνο «αποδέκτης - αντικείμενο» μιας ιστορίας που έρχεται «από τα έξω». Αντίθετα είναι «δρώντας – υποκείμενο» της ιστορίας. Με την δράση των διαφορετικών και συχνά συγκρουόμενων δυνάμεων στο εσωτερικό της, η Τουρκοκυπριακή κοινότητα συμμετέχει στην εξέλιξη της κυπριακής ιστορίας και την ίδια στιγμή επηρεάζει την εξέλιξη των σχέσεων της Τουρκίας με την Κύπρο συνολικά. Όλα αυτά όμως γίνονται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο που επηρεάζεται από το ισοζύγιο δυνάμεων. Η Τουρκοκυπριακή αντιπολίτευση από μόνη της δεν μπορεί να καταργήσει τους όρους της κατοχής. Αυτό θα είναι προϊόν της ομοσπονδιακής λύσης. Ωστόσο η δράση της Τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης από το 1964 και μετά, δείχνει την παραγωγή ρηγμάτων στην ιδεολογία της διχοτόμησης.
- Ποια (μπορεί να) είναι η ερευνητική συνέχεια για σας;
Οι επόμενες ερευνητικές δραστηριότητες σε σχέση με την Τουρκία επικεντρώνονται στην μελέτη της εξέλιξης των εννοιών του κράτους και της κοινωνικής τάξης. Σε σχέση με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα σχεδιάζεται μια νέα μελέτη επικεντρωμένη περισσότερο στην τελευταία εικοσαετία, η οποία έχει χαρακτηριστεί από την διακυβέρνηση Ερντογάν.
Συνέντευξη – Επιμέλεια
Καλλής Αντούνας
Μέλος ΚΣ ΕΔΟΝ
Υπεύθυνος Γραφείου Επαναπροσέγγισης
