«Αυτό που επιθυμώ είναι το ιδανικό μιας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι συμβιώνουν αρμονικά και απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών. Είναι ένα ιδανικό, το οποίο ελπίζω να ζήσω και να το πραγματοποιήσω. Αλλά αν χρειαστεί, είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω».
– Νέλσον Μαντέλα
Ο ανυπότακτος επαναστάτης, το παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα κατά των ανισοτήτων, των διακρίσεων και των ανθρώπινων δικαιωμάτων της εποχής μας, ο Νέλσον Μαντέλα , απεβίωσε σε ηλικία 95 χρονών στις 5 Δεκεμβρίου 2013 και έχει πάρει τη δική του ξεχωριστή θέση στις σελίδες της σύγχρονης ιστορίας ως ένας σπουδαίος μαχητής εναντίον του τελευταίου ρατσιστικού καθεστώτος στον δυτικό κόσμο. Δεν θα ήταν υπερβολή , εάν πούμε πως ήταν ένας άνθρωπος, που η αφοσίωσή του στις ελευθερίες του λαού του ενέπνευσαν υπέρμαχους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο.
Ο Νέλσον Μαντέλα, γεννήθηκε το 1918 στο μικρό χωριό Μβέζο στο νοτιοανατολικό τμήμα της χώρας. Το 1937 στάλθηκε σε κολέγιο μεθοδιστών ιεραποστόλων, όπου για πρώτη φορά στη ζωή του απέκτησε φιλική σχέση με ανθρώπους σε διαφορετική φυλή από αυτόν. Τελικά, για να αποφύγει ένα προξενιό, κατέληξε στο Γιοχάνεσμπουργκ, όπου θα ξεκινούσε τις σπουδές του στη Νομική.
Ήδη ως φοιτητής μπήκε στον αγώνα για να δοθούν τα ίδια πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα στις πάμπολλες ομάδες αυτοχθόνων στην Νότιο Αφρική. Το 1944 μπήκε στην ομάδα «Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο» (ANC), ιδρύοντας μαζί με άλλους και τη Νεολαία του ΑΝC. Πριν εκλεγεί πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, ήταν από τους επικεφαλής του κινήματος κατά του απαρτχάιντ και για το λόγο αυτό φυλακίστηκε για 27 χρόνια από το καθεστώς των λευκών .
Απαρτχάιντ- Ο ρατσισμός που έγινε νόμος…
Ο διαχωρισμός με βάση της φυλετική καταγωγή ξεκίνησε στην Αφρική από τα χρόνια των αποικιών, αλλά το απαρτχάιντ ( όρος που προέρχεται από τη γλώσσα Αφρικάανς και τα ολλανδικά και σημαίνει διάκριση) ως επίσημη πολιτική εισήχθη στις γενικές εκλογές του 1948. Ένας νέος νόμος τότε, διαχώρισε τους πολίτες σε φυλετικές ομάδες, μαύρους, λευκούς, έγχρωμους και Ινδούς ενώ οι περιοχές διαχωρίστηκαν ανάλογα, μέσω εξαναγκαστικών εκτοπισμών.
Οι μαύροι πολίτες στερήθηκαν την ιθαγένειά τους, παίρνοντας νομικά την ιθαγένεια μιας εκ των δέκα αυτοδιοικούμενων περιοχών που χωρίστηκαν με βάση τη φυλή. Η κυβέρνηση εφάρμοσε το διαχωρισμό σε όλα τα επίπεδα της ζωής των ανθρώπων: στην παιδεία, την ιατρική φροντίδα και τις δημόσιες υπηρεσίες και, φυσικά, ήταν οι μαύροι αυτοί που λάμβαναν τις χειρότερες υπηρεσίες, σε σχέση με τους λευκούς.
Οι γάμοι μεταξύ ατόμων διαφορετικής φυλής απαγορεύονται τον Ιούνιο του 1949, ενώ οι θέσεις εργασίας διαχωρίζονται επίσης ανάλογα προς τη φυλή. Η μη συμμόρφωση με το νόμο σήμαινε σκληρό θάνατο για όποιον το αποτολμούσε, ενώ οι μαύροι πολίτες ήταν υποχρεωμένοι να φέρουν μαζί τους βιβλιάριο με δαχτυλικά αποτυπώματα, φωτογραφία και πληροφορίες για τις περιοχές στις οποίες τους επιτρεπόταν η είσοδος.
Το 1953, με νέους νόμους δίνεται η εξουσία στην κυβέρνηση να κηρύσσει με αυστηρότητα κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και να εντείνει τα αντίποινα προς όσους διαμαρτύρονταν ή υποστήριζαν την ανάκληση του Απαρτχάιντ. Οι ποινές περιλάμβαναν πρόστιμα, φυλάκιση και μαστίγωση.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ξέσπασαν πολύνεκρες ταραχές ενάντια στο απαρτχάιντ. Ο Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος είχε αρχίσει να ασκεί ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή, έστειλε το δικό του μήνυμα, καίγοντας μπροστά στις κάμερες το διαβατήριο του και για την αστυνομία έγινε ο υπ’ αριθμόν ένα καταζητούμενος στη χώρα. Η κυβέρνηση κήρυξε εκτός νόμου το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και επέβαλε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στη χώρα.
Η κυβέρνηση κατέφευγε συχνά στις «καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης» μέχρι το 1989, κατά τη διάρκεια των οποίων ο καθένας μπορούσε να συλληφθεί χωρίς να του απαγγελθεί κατηγορία και να φυλακισθεί για διάστημα έως και 6 μηνών. Χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν κατά την προφυλάκιση, συχνά μετά από φρικτά βασανιστήρια. Όσοι δικάστηκαν καταδικάστηκαν σε θάνατο, εξορίστηκαν ή καταδικάστηκαν σε ισόβια φυλάκιση, όπως ο Νέλσον Μαντέλα . Κατά τη διάρκεια της δίκης του για τις δραστηριότητές του, ο Μαντέλα διακήρυξε: «Πάλεψα ενάντια στην κυριαρχία των λευκών, πάλεψα και ενάντια στην κυριαρχία των μαύρων. Αυτό που επιθυμώ είναι το ιδανικό μιας δημοκρατικής και ελεύθερης κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι συμβιώνουν αρμονικά και απολαμβάνουν ίσων ευκαιριών. Είναι ένα ιδανικό, το οποίο ελπίζω να ζήσω και να το πραγματοποιήσω. Αλλά αν χρειαστεί, είναι ένα ιδανικό για το οποίο είμαι προετοιμασμένος να πεθάνω».
Ο Μαντέλα καταδικάστηκε μεν σε ισόβια, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει σύμβολο της αντίστασης στο διογκούμενο κίνημα κατά του απαρτχάιντ, αρνούμενος κατ’ επανάληψη να συμβιβάσει τις πολιτικές του θέσεις για να επιτύχει την απελευθέρωσή του. Τελικά, αποφυλακίστηκε το Φεβρουάριο του 1990 και ενέτεινε τη μάχη του εναντίον της καταπίεσης.
Το Μάιο του 1994, ο Μαντέλα ορκίστηκε ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νοτίου Αφρικής, ένα αξίωμα που κράτησε μέχρι το 1999. Προέδρευσε κατά την περίοδο που η χώρα άφησε πίσω της την διακυβέρνηση από μια μειονότητα και το απαρτχάιντ κερδίζοντας το διεθνή σεβασμό για την προάσπιση της εθνικής και διεθνούς συμφιλίωσης.
Φεύγοντας από τη ζωή, ο Νέλσον Μαντέλα, μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του αγώνα για τα δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερίες, ο άξιος αγωνιστής ενάντια στον ρατσισμό και ειδικά ενάντια στο απάνθρωπο σύστημα του Απαρτχάιντ, όπου η ιστορία του στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της Ν. Αφρικής, τον έκανε ένα από τα πιο σημαντικά πολιτικά πρόσωπα του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, αποτελεί για όλους εμάς ένα δάσκαλο αλληλεγγύης, ενάντια στην άγνοια και τη μισαλλοδοξία που προσπαθεί να χωρίσει τους ανθρώπους με βάση το χρώμα του δέρματος τους και ένα φωτεινό παράδειγμα για να ακολουθήσουμε σαν νέα γενιά , ώστε μία μέρα όλοι οι άνθρωποι θα είναι ίσοι ανεξαρτήτως χρώματος, θρησκείας και φύλου , όπως και ο ίδιος ονειρεύτηκε πίσω από το παράθυρο ενός κελιού για 27 ολόκληρα χρόνια!
Μαρί-Κωνστάνς Κωνσταντίνου
Μέλος Επαρχιακού Μορφωτικού Γραφείου Λευκωσίας-Κερύνειας
*Δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία", στο τεύχος Ιανουαρίου 2014
