Γεννημένος στις 8 Ιουνίου του 1954 στη Λεμεσό, έδειξε από μικρός την κλίση του προς τη μουσική συμμετέχοντας στα μουσικά δρώμενα των σχολείων του γράφοντας μάλιστα μουσική για διάφορες μουσικές παραστάσεις. Σε ηλικία 10 ετών ανήκει στη δύναμη της φιλαρμονικής του Δήμου Λεμεσού, παίζοντας αρχικά κουαρτίνο, μετά σαξόφωνο με την φιλαρμονική του Δήμου Λεμεσού και στη συνέχεια με την φιλαρμονική του Λανιτείου. Μια συναυλία που παρακολούθησε το 1967 στη Λεμεσό, με τους Μίκη Θεοδωράκη, Μαρία Φαραντούρη, Δημήτρη Μητροπάνο, Γιάννη Πουλόπουλο και Ελένη Ρόδα, μόλις στα 13 του, τον άφησε συγκλονισμένο όπως δήλωσε και αποτέλεσε την αιτία για να του χαρίσει ο πατέρας του ένα πιάνο. Στα 14 του γράφει το πρώτο του τραγούδι και έκανε τις πρώτες του συναυλίες με δικά του τραγούδια σε στίχους Χικμέτ, Ρίτσου, Πιερίδη, Γεφτουσιένκο, στα θέατρα «Ριάλτο» της Λεμεσού και «Οθέλλος» της Λευκωσίας.
Τα αιματηρά γεγονότα του 1974
Το τέλος της εφηβείας του, τον βρήκε το 1974 ως φαντάρο στην Εθνική Φρουρά, να υπερασπίζεται την Κύπρο από την πρώτη γραμμή και στις δύο φάσεις της τουρκικής εισβολής. Χρόνια αργότερα δήλωσε, «Είναι μια περίοδος που μου άφησε τραυματικές εμπειρίες». Άλλωστε, τα γεγονότα της εισβολής, αποτέλεσαν έμπνευση για μερικά από τα έργα του όπως είναι το «Ανασήκωσε την πλάτη Πενταδάκτυλε».
Τα πρώτα βήματα στην Αθήνα, η Προοδευτική και το πολιτικό τραγούδι
Τελειώνοντας τον στρατό, το 1975, αφήνει την Κύπρο για την Αθήνα, για σπουδές στην Φιλοσοφική Σχολή και στο Εθνικό Ωδείο. Όντας βαθιά πολιτικοποιημένος, καθ’ όλη τη διάρκεια παραμονής του στην Αθήνα συμμετέχει ενεργά στην πολιτιστική δράση της Προοδευτικής Κ.Κ.Φ.Α, τραγουδώντας μάλιστα στις μπουάτ της παράταξης. Την ίδια περίοδο ο Μάριος Τόκας, αντιλαμβανόμενος την μαχητικότητα των στελεχών της Προοδευτικής και τους στόχους της παράταξης, σύνθεσε τον ύμνο της Προοδευτικής.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα, συμμετέχει ενεργά στο πολιτιστικό κίνημα του δημοκρατικού φοιτητικού κινήματος. Η μπουάτ στην Πλάκα, όπου τραγουδούσε ο Τζαβέλλας τα «Αντάρτικα», ήταν πολύ μικρή για να χωρέσει το Μάριο και τα τραγούδια του.
Επιπλέον, ο Μάριος Τόκας εκπροσώπησε την ΕΔΟΝ σε διεθνείς διοργανώσεις όπως το 1976 και το 1983 στο Διεθνές Φεστιβάλ πολιτικού τραγουδιού «Κόκκινη Παπαρούνα» στη Μιλακοέβγκραντ της Λ.Δ. Βουλγαρίας και το 1977 σε αντίστοιχο Φεστιβάλ στο Βερολίνο. Πήρε επίσης μέρος σε τρία Φεστιβάλ Πολιτικού Τραγουδιού της ΕΔΟΝ και σε Παγκύπρια Φεστιβάλ της Οργάνωσης.
Το 1979 κάνει το δισκογραφικό του ξεκίνημα με δυο μεγάλους δίσκους: «Τραγούδια της παρέας» και «Άρες Μάρες Κουκουνάρες» με παιδικά τραγούδια σε στίχους Φώντα Λάδη. Έπειτα συνεργάζεται με τους μεγάλους καλλιτέχνες Γιάννη Πάριο, Δημήτρη Μητροπάνο, Χαρούλα Αλεξίου, Τερζή, Γλυκερία, Γαλάνη, Μαρινέλλα, Διονυσίου, Χαλκιά και Μανώλη Μητσιά, στους οποίους «χάρισε» μερικές από τις σημαντικότερες επιτυχίες τους. Σταθμός στην καριέρα του υπήρξε η συνεργασία του με τον Γιάννη Ρίτσο στο δίσκο «Πικραμένη μου γενιά» (1981) η οποία σηματοδότησε την πορεία του στο τραγούδι.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 μελοποιεί τους στίχους της Τουρκοκύπριας Νεσέ Γιασίν, χαρίζοντας μας το τραγούδι «Η δική μου η πατρίδα», το οποίο έχει επενδύσει από τότε τους αγώνες του λαού μας για επανένωση.
Το ταξίδι στο Άγιο Όρος και το μετάλλιο προσφοράς
Σ’ ένα ταξίδι στο Άγιο Όρος το 1996, εντοπίζει αρκετά χειρόγραφα κείμενα τα οποία και μελετά και λίγο αργότερα προχωρά με τη σύνθεση του πιο μεγάλου του συμφωνικού έργου, «Θεογεννήτωρ Μαρία», το οποίο παρουσιάστηκε με μεγαλοπρέπεια στον καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης το 2002. Στις 8 Μαρτίου 2001, η Κυπριακή Δημοκρατία τον τίμησε με το «μετάλλιο εξαίρετης προσφοράς προς την πατρίδα που αποτελεί την ύψιστη προσφορά τιμής της κυπριακής πολιτείας. Για την Κύπρο έχει γράψει πολλά από τα έργα του. Μελοποίησε ποιήματα απαγχωνισθέντων αγωνιστών της ΕΟΚΑ Ευαγόρα Παλλικαρίδη, Αντρέα Ζάκου και άλλων στο «Ψυχή τε και σώματι». Μελοποίησε επίσης το «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» σε στίχους του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, καθώς και το «Φωνή πατρίδος» που περιλαμβάνει τραγούδια σε ποίηση Κώστα Μόντη, Θεοδόση Πιερίδη και Νεσιέ Γιασίν.
Το τέλος
Ο Μάριος Τόκας, έφυγε την Κυριακή του Πάσχα, στις 27 Απριλίου 2008, κτυπημένος από την επάρατη νόσο. Στην κηδεία του παρευρέθηκε πλήθος επισήμων, καλλιτεχνών αλλά και απλού κόσμου που αποχαιρέτησε με αγάπη και ευγνωμοσύνη τον μεγάλο καλλιτέχνη.
Ο Μίκης Θεοδωράκης για τον Μάριο Τόκα
Δήλωνε ο μεγάλος συνθέτης το 1998 για τον Κύπριο δημιουργό, «Παρακολουθώ από χρόνια τη δουλειά του Μάριου Τόκα. Το ταλέντο του, την ευαισθησία του, τη σεμνή, διακριτική, «σιωπηλή» όμως πάντα σοβαρή παρουσία του στο χώρο της ελληνικής μουσικής. Πάντα στηριγμένος στις ρίζες της μουσικής μας παράδοσης, πάντα εκτιμώντας και αναγνωρίζοντας το έργο των συναδέλφων του μουσικών – προηγουμένων και συγχρόνων – δημιούργησε και δημιουργεί έργα γνήσια ελληνικά, όπως αυτό που κρατάμε τώρα στα χέρια μας. Οι μελωδίες του, έχουν κάτι από τον ουρανό, τη θάλασσα, τον ίδιο τον βράχο του Άθω. Του εύχομαι κάθε επιτυχία. Αποχαιρετώντας τον κατά τον επικήδειό του δήλωσε, «Ο Μάριος Τόκας θα μείνει πάντα ζωντανός στις καρδιές όλων αυτών που αγάπησαν το έργο του, που τραγούδησαν τα τραγούδια του, που βρέθηκαν δίπλα του στις προσπάθειες και στους αγώνες του για ένα καλύτερο αύριο».
Για την ΕΔΟΝ, ο Μάριος Τόκας θα παραμείνει πάντα ο καλλιτέχνης που αγωνίστηκε στις γραμμές του δημοκρατικού φοιτητικού κινήματος, που ονειρεύτηκε και αγωνίστηκε για μια Κύπρο ειρηνική, πατρίδα Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων. Ο δημιουργός που με τη μουσική του ενέπνευσε την ελπίδα και την αισιοδοξία για τους αγώνες του παρόντος και του μέλλοντος. Για αυτό και στο 31ο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών της ΕΔΟΝ, δέκα χρόνια μετά το θάνατο του, πρόκειται να τον τιμήσουμε σε μια μεγάλη συναυλία – αφιέρωμα στο έργο του, που πάντα θα συντροφεύει τους αγώνες μας.