Η γονεϊκότητα θεωρείται μια κατάσταση που προκαλεί αρκετό άγχος και ανησυχία στους γονείς και προσδίδει μια αίσθηση απώλειας ελέγχου καταστάσεων. Συχνά οι γονείς νιώθουν σαν να βρίσκονται στον «αυτόματο πιλότο» και δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν στους διάφορους ρόλους και απαιτήσεις της καθημερινότητας. Η ανατροφή των παιδιών παρομοιάζεται από πολλούς ως μαραθώνιος, που δεν είναι απλά 100 μέτρα και θέλει μεγάλες αντοχές.
Πιο συγκεκριμένα, το γονεϊκό άγχος συνήθως περιλαμβάνει υπερβολική ανησυχία των γονέων όταν έρχονται αντιμέτωποι με συγκεκριμένες καταστάσεις που οδηγεί σε μειωμένες δεξιότητες διαχείρισης και αντιμετώπισης τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι το 35% των γονέων εμφανίζουν συμπτώματα άγχους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, το 17% αμέσως μετά τον τοκετό και το 20% έξι εβδομάδες μετά τη γέννηση του παιδιού (Radoš, Tadinac & Herman, 2018), με τα επίπεδα άγχους να αυξάνονται όσο το παιδί μεγαλώνει. Η πανδημία έχει συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών γονεϊκού άγχους, αφού διαφάνηκε σε έρευνα ότι πάνω από το 44% των γονέων εμφάνισαν κλινικό άγχος που σχετιζόταν με την πανδημία και τις προκλήσεις της γονεϊκότητας (AL van Tilburg et al., 2020).
Γιατί όμως θεωρείται σημαντικό να γίνεται άμεση και αποτελεσματική διαχείριση του γονεϊκού άγχους; Διότι, διαφαίνεται μέσα από τη βιβλιογραφία ότι τα παιδιά γονέων με υψηλά επίπεδα άγχους στη ζωή τους έχουν 5-7 φορές περισσότερες πιθανότητες ανάπτυξης αγχωδών διαταραχών σε σύγκριση με παιδιά γονέων με χαμηλά επίπεδα άγχους (Crosby Budinger, Drazdowski & Ginsburg, 2012). Συνεπώς, οι γονεϊκές αγχώδεις συμπεριφορές και αντιλήψεις μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη σχέση μεταξύ του άγχους των γονέων και των παιδιών, δημιουργώντας αρνητικές συνέπειες στην ενήλικη ζωή των παιδιών (Creswell & O’Connor, 2006). Παράλληλα, το γονεϊκό άγχος οδηγεί σε υπερβολικό γονικό έλεγχο των παιδιών από τους γονείς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αποτροπή ανάπτυξης αυτονομίας, υψηλής αυτοεκτίμησης και εμποδίζει τα παιδιά να βιώσουν μια από τις πιο ισχυρές εμπειρίες μάθησης -αυτήν της λήψης προσωπικών αποφάσεων. Υιοθετώντας οι γονείς λοιπόν, ένα γονεϊκό στυλ που θέτουν υψηλές προσδοκίες με οριοθετημένα επίπεδα ελέγχου αποφεύγεται η ανάπτυξη έντονου άγχους στα παιδιά.
Ποιοι είναι όμως κάποιοι αποτελεσματικοί τρόποι διαχείρισης του γονεϊκού άγχους; Καταρχάς, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μην απορρίπτουν και να αγνοούν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, αλλά να τα αναγνωρίζουν και να τα εκφράζουν στα παιδιά τους. Η αναγνώριση του τι πραγματικά νιώθει ένας γονέας που βιώνει έντονα το γονεϊκό άγχος είναι από τα βασικότερα πρώτα βήματα για την αντιμετώπιση του!
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να μπορούν οι γονείς να αναγνωρίζουν, να παρακολουθούν και να ελέγχουν τα σωματικά συμπτώματα που προκύπτουν από το άγχος (π.χ.: πονοκέφαλοι, δυσκολίες αναπνοής, εφίδρωση κ.ά.) ώστε, να μη γίνεται η βίωση του άγχους μια καταπιεστική εμπειρία. Σε αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντική η χρήση τεχνικών χαλάρωσης, αφού ένας αναστατωμένος και αγχωμένος γονέας είναι πιο πιθανόν να ενεργήσει παρορμητικά και με τρόπο που αργότερα θα το μετανιώσει σε σχέση με έναν ήρεμο γονέα.
Μέσα στις τεχνικές χαλάρωσης συμπεριλαμβάνονται οι ασκήσεις αναπνοής (π.χ.: διαφραγματική αναπνοή), σταδιακή χαλάρωση μυών, γυμναστική, μουσική, ζωγραφική, κ.ά. Οι στρατηγικές χαλάρωσης μπορούν να είναι χρήσιμες στη μείωση των γενικών επιπέδων άγχους και έντασης με την πάροδο του χρόνου. Για κάθε άτομο υπάρχει ένα διαφορετικό σύνολο δραστηριοτήτων και δεξιοτήτων που τους βοηθούν να χαλαρώσουν. Δεν χρησιμοποιούμε τις τεχνικές χαλάρωσης για να αποφύγουμε τα συναισθήματα μας, αλλά για να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να μπορέσουμε στη συνέχεια να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα το άγχος (Smith, Saklofske, Keefer & Tremblay, 2016).
Παράλληλα, η επικέντρωση σε ζητήματα που μπορούν να επιλυθούν θα βοηθήσει στο να ρυθμιστούν τα επίπεδα άγχους στη ζωή ενός γονέα. Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς μπορούν να κάνουν μια λίστα με ζητήματα που τους απασχολούν και τους αγχώνουν ως γονείς και να κατατάξουν ιεραρχικά από τα πιο δύσκολα στα πιο εύκολα. Στη συνέχεια να αξιολογήσουν ποια από αυτά τα ζητήματα είναι ασήμαντα ή δεν μπορούν να επιλυθούν άμεσα και να επικεντρωθούν στα ζητήματα που μπορούν να δουλευτούν άμεσα. Όταν ξεκινάμε την επίλυση μικρότερων και ευκολότερων ζητημάτων ενισχύουμε τον εαυτό μας ότι μπορούμε να επιτύχουμε την επίλυση και των πιο δύσκολων προβλημάτων που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Ακόμη, ορισμένα προβλήματα που ενεργοποιούν το άγχος στη ζωή των γονέων μπορούν να προβλεφθούν πριν να εκδηλωθούν. Έτσι, με σωστό προγραμματισμό και οργάνωση μπορεί να αποφευχθεί το έντονο άγχος. Για παράδειγμα, εάν το πρωινό ντύσιμο των παιδιών είναι αιτία για καυγά, ζητήστε από τα παιδιά να βρουν και να ετοιμάσουν τα ρούχα τους από το βράδυ.
Κάθε γονιός είναι σημαντικό να εντοπίζει και να φροντίζει τις προσωπικές του ανάγκες, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ανάγκες των παιδιών του. Όσο περισσότερο φροντίζετε να ικανοποιείτε τις προσωπικές σας ανάγκες, τόσο περισσότερη ενέργεια θα έχετε ώστε να φροντίσετε όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται και τις ανάγκες των παιδιών σας. Αναζητήστε λοιπόν, υποστήριξη από οικεία πρόσωπα που μπορείτε να εμπιστευθείτε και βρείτε χρόνο να φροντίσετε τις προσωπικές σας ανάγκες. Εάν αισθάνεστε ότι το γονεϊκό άγχος οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής σας με την παρέμβαση στη φυσιολογική καθημερινότητα της ζωής, αναζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό.
Καταληκτικά, να υπενθυμίζεται στον εαυτό σας ότι μια κατάσταση που οδηγεί σε γονεϊκό άγχος δεν είναι ποτέ μόνιμη, εάν δεν την αφήσετε εσείς να γίνει. Τέλειοι γονείς δεν υπάρχουν, ούτε εγχειρίδια με οδηγίες ώστε να μπουν σε εφαρμογή. Η γονεϊκότητα προϋποθέτει συνεχή προσπάθεια, εκπαίδευση και εμπειρία.
Στυλιανή Σταύρου
Εγγεγραμμένη Σχολική/ Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
Βιβλιογραφία:
AL van Tilburg, M., Edlynn, E., Maddaloni, M., van Kempen, K., Díaz-González de Ferris, M., & Thomas, J. (2020). High levels of stress due to the SARS-CoV-2 pandemic among parents of children with and without chronic conditions across the USA. Children, 7(10), 193.
Creswell, C., & O'Connor, T. G. (2006). Anxious cognitions in children: An exploration of associations and mediators. British Journal of Developmental Psychology, 24(4), 761-766.
Crosby Budinger, M., Drazdowski, T. K., & Ginsburg, G. S. (2013). Anxiety-promoting parenting behaviors: A comparison of anxious parents with and without social anxiety disorder. Child Psychiatry & Human Development, 44(3), 412-418.
Radoš, S. N., Tadinac, M., & Herman, R. (2018). Anxiety during pregnancy and postpartum: course, predictors and comorbidity with postpartum depression. Acta Clinica Croatica, 57(1), 39.
Smith, M. M., Saklofske, D. H., Keefer, K. V., & Tremblay, P. F. (2016). Coping strategies and psychological outcomes: The moderating effects of personal resiliency. The journal of psychology, 150(3), 318-332
