Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να επηρεάσουν τα πάντα στη ζωή μας, από τις επιλογές αγορών, μέχρι την αντίληψη της ομορφιάς. Ήταν και είναι σύνηθες, τα άτομα να συγκρίνουν την εμφάνισή τους με «τέλειες» εικόνες διασημοτήτων και συνομήλικων. Σήμερα όμως, εκτός από αυτό, οι άνθρωποι κρίνουν τον εαυτό τους έναντι των φιλτραρισμένων selfie τους. Αυτή η συνεχής σύγκριση μπορεί να διαβρώσει τη θετική εικόνα του σώματος και την αυτοεκτίμηση.
Σίγουρα, η επεξεργασία φωτογραφιών υπάρχει εδώ και χρόνια αλλά πριν από την ανάπτυξη των φίλτρων επαυξημένης πραγματικότητας (έτσι ονομάζονται τα φίλτρα που χρησιμοποιούμε σήμερα στις διάφορες εφαρμογές), οι φωτογραφίες μπορούσαν να βελτιωθούν μόνο με την αναδρομική τους επεξεργασία.
Σήμερα, η βελτίωση του προσώπου επιτυγχάνεται μέσω φίλτρων σε πραγματικό χρόνο και καθώς ο χρήστης μετακινείται, ο ωραιοποιημένος του εαυτός κινείται μαζί του. Η αλλαγή δεν είναι διακριτική. Είναι στιγμιαία και ισχυρή. Αυτό δημιουργεί υποσυνείδητα μια φθορά στην υγιή αντίληψη της εμφάνισης, ειδικά όταν το κοινό αποτελείται από παιδιά και εφήβους που εξακολουθούν να διαμορφώνουν την αντίληψή τους για την πραγματικότητα.
Οι έρευνες έχουν σταθερά ευρήματα στο πώς οι νεαροί ενήλικες που χρησιμοποιούν συχνά φίλτρα, έχουν αυξημένα συναισθήματα δυσαρέσκειας με το πραγματικό τους πρόσωπο και σώμα. Φυσικά, ο αντίκτυπος των φίλτρων στη ψυχική υγεία και ευεξία, εξαρτάται από τα υποκειμενικά κίνητρα για τη χρήση τους. Όσοι για παράδειγμα χρησιμοποιούν φίλτρα ως μορφή ψυχαγωγίας ή ως μέσο για να μεταμορφώσουν τον ψηφιακό εαυτό τους, μπορεί να παρατηρηθεί θετική επίδραση στη διάθεση τους. Ωστόσο, η χρήση φίλτρων ομορφιάς για την εξιδανίκευση του εαυτού, συχνά οδηγεί σε χαμηλότερη αυτοαποδοχή και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην αυτοεικόνα των χρηστών.
Οι νέοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν φίλτρα, τα οποία μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω την αρνητική πεποίθηση ότι η εμφάνισή τους δεν είναι αρκετά καλή. Ενώ παράλληλα, πολύ υψηλά ποσοστά έφηβων κοριτσιών προτιμούν την επεξεργασμένη εικόνα τους στις φωτογραφίες σε σχέση με την μη επεξεργασμένη.
Η χρήση φίλτρων μπορεί να δημιουργήσει ακόμα και σύγχυση στους ανθρώπους σχετικά με το πραγματικό τους σώμα και να οδηγήσει σε σοβαρές καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως η Διαταραχή Σωματική Δυσμορφίας, κατά την οποία το άτομο έχει εμμονή με τα αντιληπτά ελαττώματα στο πρόσωπο ή το σώμα του. Η σύγκριση με τα φίλτρα κάνει τους ανθρώπους να αγωνίζονται για μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς, συμβάλλοντας στην αύξηση της δυσμορφίας. Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος που τα άτομα που χρησιμοποιούν συχνά εφαρμογές επεξεργασίας φωτογραφιών, είναι επίσης πιο πιθανό να εξετάσουν το ενδεχόμενο να κάνουν αισθητική επέμβαση. Την ίδια ώρα πλαστικοί χειρουργοί παρατηρούν αυξημένη ζήτηση για επεμβάσεις που προσπαθούν να αντιγράψουν τα φίλτρα.
Τρόποι διαχείρισης
Τα φίλτρα αποτελούν μέρος της παρούσας πραγματικότητας. Ωστόσο, καθημερινά ξυπνάμε αφιλτράριστοι, με τις ατέλειες μας. Όσο δεν αποδεχόμαστε την πραγματική μας εικόνα, τόσο περισσότερο χάνουμε από τη δύναμη να αισθανόμαστε αληθινά όμορφοι. Η χρήση φίλτρων στα κοινωνικά μέσα δεν είναι απαραίτητα κακή. Μπορεί όμως να φαίνεται τρομακτικό να σταματήσετε το φιλτράρισμα στις φωτογραφίες σας σε έναν κόσμο όπου η εμφάνιση κρίνεται συνεχώς. Εντούτοις, υπάρχουν τρόποι για να αναπτύξετε πιο υγιείς συνήθειες:
- Αναρτήστε φωτογραφίες με φίλτρα σε χαμηλότερη συχνότητα και προτιμήστε πιο αυθεντικές φωτογραφίες. Αφήστε τον κόσμο να δει τον πραγματικό σας εαυτό. Εξάλλου, εκείνον θα συναντήσουν έξω στην πραγματική ζωή! Η σωστή στάση, έκφραση και ο σωστός φωτισμός βοηθούν να βγει μια αυθεντικά όμορφη λήψη.
- Καταρχάς, αυξήστε την επίγνωσή σας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα φίλτρα και η κοινωνική σύγκριση επηρεάζουν την αυτοεικόνα, τα συναισθήματα και την ευημερία σας καθημερινά. Σκεφτείτε ότι κάθε φορά που εφαρμόζετε ένα φίλτρο σε μια selfie, εκφράζετε, σε κάποιο επίπεδο, ότι η πραγματική σας εμφάνιση δεν είναι αρκετά καλή.
- Αναστοχαστείτε πόση ικανοποίηση αντλείτε από τα likes και τα σχόλια, όταν η εικόνα που παρουσιάζεται δεν αντιστοιχεί στον πραγματικό σας εαυτό. Γενικότερα, πόσο σημασία έχει για εσάς ο αριθμός των likes… και γιατί.
- Αυξήστε τον θετικό εσωτερικό διάλογο μέσω αυτοσυμπόνιας, εκτιμώντας τον εαυτό σας για όλες τις μοναδικές ιδιότητές του. Αυτά που αντιλαμβανόμαστε ως ελαττώματά μας, αποτελούν μέρος αυτού που μας κάνει ενδιαφέροντες, αυθεντικούς και συναρπαστικούς για τους άλλους.
- Δοκιμάστε τον «Διαλογισμό Καθρέφτη» για να δημιουργήσετε μια σχέση φροντίδας και υποστήριξης με τον εαυτό σας. Κοιτάζοντας την αφιλτράριστη εικόνα σας για δέκα λεπτά καθημερινά, θα νιώσετε πιο άνετα με τον εαυτό σας όπως είστε και θα επιτρέψετε να φανεί ο αυθεντικός εαυτός σας.
Δρ. Ανδρέας Χατζηκυπριανού
Κλινικός Ψυχολόγος