Zούμε σε μια περίοδο που τόσο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και ευρύτερα, σε Παγκόσμια Κλίμακα, γίνεται προσπάθεια θεσμοθέτησης και επιβολής του νεοφιλελεύθερου μοντέλου καπιταλιστικής διαχείρισης. Ο Νεοφιλελευθερισμός, ως ένα ιδεολογικό – πολιτικό ρεύμα, αναδύθηκε κυρίως στο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της αστικής φιλοσοφίας, αλλά και ταυτόχρονα, αναγκαίο στοιχείο του Καπιταλισμού για να επιζήσει.
Τί είναι τελικά ο Νεοφιλελευθερισμός;
Για να κατανοήσουμε τις βασικές κατευθύνσεις του νεοφιλελευθερισμού, πρέπει πρώτα, να κάνουμε ένα βήμα πίσω, και να αναλύσουμε στο σύνολο του την γενική φιλοσοφία και τις κατευθύνσεις του Καπιταλισμού, μιας και ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί την προωθημένη μορφή της αστικής διαχείρισης. Αποτελεί δηλαδή τη προωθημένη μορφή μιας νέας τάξης πραγμάτων που εξιδανικεύει την παγκοσμιοποίηση, και άρα την περαιτέρω διεθνοποίηση του κεφαλαίου, που αποσκοπεί στην αντικειμενική ανάπτυξη του συστήματος, και την ανάγκη του κεφαλαίου να μεγιστοποιεί το κέρδος του, μέσα από την εξεύρεση νέων πηγών και την ταυτόχρονη εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης. Με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας παγκοσμιοποιημένης αγοράς, η οποία αναζητεί τρόπους για άρση των συνόρων, και οποιοδήποτε εμποδίων για την μεγιστοποίηση του κεφαλαίου, και της εκμετάλλευσης.
Ο νεοφιλελευθερισμός, είναι ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα της ίδιας ολιγαρχίας που προωθεί μέσα από όλους τους θεσμούς του αστικού κράτους, την εικόνα πως όλες οι οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές που διεξάγονται στο υφιστάμενο σύστημα αποτελούν μονόδρομο. Με αυτό τον τρόπο γίνεται στοχευμένη προσπάθεια αποπροσανατολισμού και εν τέλει αποδοχής της καπιταλιστικής οικονομίας από τους λαούς. Δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά μια πολιτική αναγκαιότητά που επιβάλλει η ίδια η οικονομική βάση του συστήματος, για να μπορεί να διαιωνιστεί.
Βασικό χαρακτηριστικό του Καπιταλισμού, που γίνεται ολοένα και πιο έντονο στον νεοφιλελευθερισμό, αποτελεί η καλλιέργεια του ατομικισμού. Πρόκειται για ένα σύστημα που προωθεί την ατομική δραστηριότητα, τον ατομικό τρόπο ζωής, και την πεποίθηση πως η προσωπική επιτυχία, είναι αποτέλεσμα μιας συνεχούς συστηματικής ατομικής προσπάθειας. Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, είναι που αναπτύσσεται η αποξένωση μεταξύ των ατόμων, και γίνεται προσπάθεια κατάργησης της συλλογικότητας και άρα της κινητήριας κοινωνικής δύναμης, της ταξικής πάλης. Με αυτό τον τρόπο, ο ατομικισμός, παίζει καθοριστικό ρόλο, ως προς το γεγονός, ότι στρέφεται ενάντια στην νομοτελειακή ιστορική πορεία της κοινωνίας, που αποσκοπεί στον συλλογικό αγώνα για κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Πυρήνας των πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού αποτελούν οι καπιταλιστικές ‘’αναδιαρθρώσεις’’, όπως η ιδιωτικοποίηση και το ξεπούλημα των δημόσιων οργανισμών που παρέχουν υπηρεσίες στην κοινωνία, η εμπορευματοποίηση της παιδείας και της υγείας, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η καταστρατήγηση των εργατικών κατακτήσεων και η γενικότερη επιβολή αντιλαϊκών πολιτικών.
Κατάργηση του κράτους … για εσάς
Ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί την ιδεολογική κάλυψη, μιας πολιτικής πρακτικής που αποσκοπεί στην ολοένα και περισσότερη σμίκρυνση του κοινωνικού κράτους. Προσβλέπει στην ουσιαστική μετατόπιση του κέντρου βάρους διαφόρων δραστηριοτήτων του κράτους στο ιδιωτικό κεφάλαιο, όπως για παράδειγμα κρατικές υπηρεσίες, παιδεία και υγεία, ιδιωτική ασφάλιση κ.α. Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η αύξηση της κερδοφορίας και της παραγόμενης υπεραξίας μέσα από την ιδιοποίηση δημοσίου πλούτου. Υποστηρίζει, ότι το κράτος θα πρέπει να έχει μια ελάχιστη παρουσία ,με τον κρατικό παρεμβατισμό να πρέπει να είναι ελάχιστος. Όλα αυτά στηρίζονται στο δόγμα ότι η οικονομία της ελεύθερης αγοράς μπορεί να εκκαθαριστεί και να αυτορυθμιστεί.
Η σημερινή αστική τάξη, της οποίας ο νεοφιλελευθερισμός θεσπίζει την περαιτέρω ανοδική της πορεία στην κοινωνική και οικονομική ζωή, από την μια μιλά για κατάργηση ενός ‘’κράτους επιχειρηματία’’, ενώ από την άλλη ζητά την στήριξη του Κράτους για την απρόσκοπτη κερδοφορία της. Ουκ ολίγες φορές στην καθημερινή ζωή, μεγάλες πολυεθνικές και μεγαλοεπιχειρηματίες, ζητούν από τα κράτη, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής αστάθειας του συστήματος το οποίο υπηρετούν, οποιαδήποτε οικονομική στήριξη είτε κάποια φοροαπαλλαγή.
Δηλαδή, η αντίληψη του νεοφιλελευθερισμού, από την μια θέλει ένα Κράτος το οποίο θα είναι οικονομικά παθητικό όταν πρόκειται για κοινωνικές λαϊκές ανάγκες, ενώ από την άλλη χρειάζεται και θέλει το κράτος όταν αυτό είναι έτοιμο να επωμιστεί έξοδα του ιδιωτικού τομέα και να στηρίξει το ιδιωτικό κεφάλαιο οικονομικά.
Οι υπερασπιστές του νεοφιλελευθερισμού, η σημερινή άρχουσα τάξη, προσπαθεί να επιβάλει την άποψη, ότι είναι στην προσωπική ελευθερία του καθενός σε ποια οικονομική και κοινωνική τάξη θα βρίσκεται. Δηλαδή το ότι είναι επιλογή του καθενός αν θα είναι πλούσιος ή φτωχός. Την ίδια στιγμή όμως, όταν οι επιχειρήσεις είναι κερδοφόρες διατυμπανίζουν ότι αυτό είναι ένα αποτέλεσμα που προέκυψε από τα οικονομικά ρίσκα που είχαν το θάρρος και την επιχειρηματική ικανότητα να αναλάβουν. Ενώ όταν οι επιχειρήσεις είναι οικονομικά ζημιογόνες, ζητούν αποζημίωση και χρηματοδότηση από το ίδιο το κράτος.
Τα «έργα» του μοντέλου αυτού για τους λαούς
Αυτό το μοντέλο διαχείρισης του καπιταλισμού επισπεύσει την συσσώρευση κεφαλαίου διοχετεύοντας ολοένα και περισσότερο πλούτο σε μια χούφτα μονοπώλια, και ολοένα και λιγότερο στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα της κοινωνίας και στις λαϊκές απαιτήσεις.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο, που στην Κύπρο, τα τελευταία δέκα χρόνια διακυβέρνησης της Δεξιάς, και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών της, το 92% των Κυπρίων, είδαν τα εισοδήματα τους να μειώνονται, και μόλις το υπόλοιπο 8% να αυξάνονται. Την ίδια στιγμή, που η Κύπρος βρίσκεται στην 4η θέση από το τέλος ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κρατική στήριξη των νοικοκυριών
.Στην πραγματικότητα που ουσιαστικά οδήγησαν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της κυβέρνησης; Πώς ωφελήθηκαν οι λαοί; Εκεί και που έγιναν ιδιωτικοποιήσεις, όχι απλά δεν έφεραν αναπτυξιακούς ρυθμούς, αλλά συνέβαλαν σε μια νέα φάση συγκεντροποίησης και μονοπώλησης. Η απασχόληση όχι απλά δεν αυξήθηκε, αλλά μειώθηκαν και οι ποιοτικές θέσεις εργασίας. Ένα μεγάλος αριθμός ανθρώπων, είναι μόνιμα άνεργος, ενώ ένας ακόμα μεγαλύτερος αριθμός, παίρνει μισθούς επιβίωσης, κοντά στο όριο της φτώχειας.
Ο καπιταλισμός μέσα και από την νεοφιλελεύθερη διαχείριση του έχει αποδείξει περίτρανα πόσο καταστροφικός είναι, και πόσο ακόμη μπορεί να γίνει, όχι αποκλειστικά στον τομέα της οικονομίας, και στην εξάπλωση της φτώχειας και της πείνας, αλλά και στην καταστροφή του ίδιου του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα σήμερα, να είναι αβέβαιη η ακόμη και η συνέχιση ύπαρξης του ανθρώπου και του πλανήτη.
Μπορούμε να αντισταθούμε, μπορούμε να τον ανατρέψουμε
Σε αυτό το πλαίσιο κόμματα, οργανώσεις και πολιτικά κινήματα, συχνά αντιπαρέρχονται του νεοφιλελευθερισμού, και μιλούν συχνά, για διάφορα άλλα καπιταλιστικά μοντέλα διαχείρισης. Στην δική μας αντίληψη, καμία διαχείριση του Καπιταλισμού, ανεξάρτητα από προθέσεις δεν μπορεί να εξαλείψει την αδικία και την εκμετάλλευση. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο με την ανατροπή του ίδιου του συστήματος, στην βάση της μόνης επιστημονικά τεκμηριωμένης και ρεαλιστικής στρατηγικής, της κατάργησης της κεφαλαιοκρατίας, και της οικοδόμησης του σοσιαλισμού από την εργατική τάξη.
Ωστόσο οι εργαζόμενοι οφείλουν στα πλαίσια αυτού του συστήματος να παλεύουν για όσο το δυνατό καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης αξιοποιώντας όσα εργαλεία και πεδία αγώνα μας παρέχει το σύστημα, με σκοπό τόσο την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου αλλά και την ζύμωση τους.
Ένα ιδεολογικό και πολιτικό ρεύμα βαθιά αντιδραστικό, που έχει ως βασικό στόχο να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της αστικής τάξης και κοινωνίας, δεν μπορεί να είναι το τέλος του δρόμου. Δεν μπορεί να είναι το τέλος της ανθρωπότητας. Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Της κοινωνικής δικαιοσύνης και του σοσιαλισμού!
•Σταύρος Χατζηγεωργίου
Μέλος Κ.Σ. της ΕΔΟΝ
Μέλος Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΔΟΝ