Η 1η Ιουνίου, έρχεται και φέτος ως ευκαιρία για να καταγράψουμε ως κοινωνία όλα όσα αφορούν το παιδί και τα δικαιώματα του. Στις μέρες μας, η οικονομική κρίση και οι συνεχείς πόλεμοι πλήττουν ακατάπαυστα τα παιδιά και τις οικογένειες τους, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να μην ζουν σε ασφαλείς συνθήκες. Με αυτή την ευκαιρία η «Ν» επικοινώνησε με το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού και είχε την ευκαιρία να καταγράψει την άποψη της ίδιας της Επιτρόπου, Λήδας Κουρσουμπά, σε σχέση με τα δικαιώματα των παιδιών στην Κύπρο και στον κόσμο.
Με την ευκαιρία της 1ης Ιουνίου, Παγκόσμιας Ημέρας για τα Δικαιώματα του παιδιού, θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε πως αξιολογείτε την θέση των παιδιών στην Κύπρο στις μέρες μας;
Συνηθίζω να λέω – και το πιστεύω ακράδαντα – ότι η κυπριακή κοινωνία ήταν και παραμένει μια κοινωνία η οποία δείχνει εξαιρετικό ενδιαφέρον και φροντίδα για τα παιδιά της. Ωστόσο, αν και τα θέματα προστασίας και ευημερίας των παιδιών παραμένουν ψηλά στις προτεραιότητές μας, ως κοινωνία, δεν είμαστε πάντα παιδοκεντρικοί, όπως, τουλάχιστον, ο όρος αυτός προσεγγίζεται μέσα από την προοπτική των δικαιωμάτων του παιδιού. Αυτό διότι, έχουμε ακόμη μεγάλο δρόμο να καλύψουμε όσον αφορά το θέμα της ουσιαστικής συμμετοχής του παιδιού. Την αναγνώριση του παιδιού ως ενεργού πολίτη, που μπορεί να διαμορφώνει άποψη για τα θέματα που τον αφορούν, να είναι ενδυναμωμένο να την εκφράζει ώστε να λαμβάνεται υπόψη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, ένα στα πέντε παιδιά είναι θύματα κακοποίησης. Ποιου χειρισμού τυγχάνουν οι καταγγελίες που δέχεστε για κακοποίηση ή βία που δέχονται παιδιά;
Για την ακρίβεια, δυστυχώς, έρευνα την οποία διενήργησε το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Δεκέμβριο του 2015, έδειξε ότι το ποσοστό των παιδιών στην Κύπρο που στη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας θα πέσουν θύματα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης προσεγγίζει περισσότερο στο 1 προς τέσσερα παρά το ένα προς πέντε που ισχύει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ως Επίτροπος Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού έχω πρωτοστατήσει στην προσπάθεια για εκσυγχρονισμό του εθνικού θεσμικού πλαισίου κατά της σεξουαλικής κακοποίησης. Με παρεμβάσεις και κατά καιρούς εισηγήσεις και προτάσεις προώθησα επίσης τη διαμόρφωση της Πρώτης Εθνικής Στρατηγικής και Σχεδίου Δράσης κατά της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας, που πλέον υλοποιείται.
Ως Επίτροπος συνεχίζω να προωθώ την ενδυνάμωση των παιδιών, ανάμεσα σε άλλα, μέσω και μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης και παιδαγωγικά προσανατολισμένης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, προκειμένου να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να αντιδρούν στο ενδεχόμενο κάθε συμπεριφοράς που παραβιάζει την προσωπική τους αξιοπρέπεια ή/ και τους προκαλεί αρνητικά συναισθήματα. Από κει και πέρα, ως Επίτροπος – όπως και κάθε πολίτης - έχω ευθύνη να προωθώ προς τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Κράτους για διερεύνηση – την Αστυνομία και τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας - κάθε καταγγελία που δέχομαι. Εάν δεχτώ κάποιο παράπονο ή αν κρίνω αυτεπάγγελτα ότι επιβάλλεται, τότε έχω αρμοδιότητα να ελέγξω τις Υπηρεσίες του Κράτους ως προς τον τρόπο χειρισμού οποιασδήποτε καταγγελίας.
Σύμφωνα με το Άρθρο 13 της σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού, κάθε παιδί έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία αναζήτησης, λήψης και διάδοσης πληροφοριών και ιδεών οποιουδήποτε είδους, ανεξαρτήτως συνόρων, υπό μορφή προφορική, γραπτή ή τυπωμένη, ή καλλιτεχνική ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο της επιλογής του. Πως διασφαλίζεται το δικαίωμα αυτό σήμερα στην Κύπρο;
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού είναι ενσωματωμένη στην εθνική μας νομοθεσία και, ως εκ τούτου, κάθε δικαίωμα που κατοχυρώνεται σε αυτή είναι, επίσης, κατοχυρωμένο στο πλαίσιο του εθνικού δικαίου. Όσον αφορά το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης είναι ευθύνη και υποχρέωση της πολιτείας να ενδυναμώνει τα παιδιά, κατά κύριο λόγο, μέσα από την εκπαίδευση. Τα παιδιά αναμένεται, μέσα από την εκπαίδευση που λαμβάνουν, να χτίζουν κριτική σκέψη και δεξιότητες και τις στάσεις που τους επιτρέπουν να εξασκούν στην πράξη το δικαίωμά τους στην αναζήτηση πληροφοριών και την ελεύθερη διαμόρφωση και έκφραση των απόψεων τους.
Η είδηση του θανάτου του 16χρονου Παναγιώτη ταρακούνησε ολόκληρη την Κυπριακή κοινωνία. Το παιδί αυτό, όπως αργότερα γνωστοποιήθηκε, ήταν θύμα συστηματικού εκφοβισμού. Ποια μέτρα κατά την γνώμη σας πρέπει να ληφθούν για την προστασία των παιδιών που είναι θύματα bullying;
Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια από τις πλέον συνηθισμένες μορφές βίας που συναντάμε ανάμεσα στα παιδιά. Είναι πρωτίστως κοινωνικό πρόβλημα και διασυνδέεται άμεσα με σχέσεις ασυμμετρίας, απόρριψης και καταπίεσης του – κατ’ οποιονδήποτε τρόπο αδύνατου – διαφορετικού. Ευθύνη της πολιτείας είναι να αναπτύξει προγράμματα πρόληψης της εκφοβιστικής συμπεριφοράς ανάμεσα στα παιδιά. Προγράμματα που να εδράζονται και να προωθούν τα δικαιώματα του παιδιού. Από κει και πέρα, σε περιπτώσεις όπου εντοπίζονται κρούσματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς χρειάζεται να αναπτυχθούν παρεμβατικές δράσεις σε συστημικό επίπεδο (στο επίπεδο της τάξης και στο επίπεδο του σχολείου). Στόχος των δράσεων η ανατροπή των κοινωνικών στάσεων και στερεοτύπων που καθοδηγούν τέτοιες συμπεριφορές καθώς και για την ενδυνάμωση των παιδιών να εντοπίζουν και να καταγγέλλουν τέτοιες συμπεριφορές. Σε ατομικό επίπεδο, τα παιδιά που δέχονται τον εκφοβισμό χρειάζεται να υποστηριχθούν και να ενδυναμωθούν. Το ίδιο χρειάζονται και τα παιδιά που ασκούν τέτοιο εκφοβισμό καθώς και τα παιδιά «θεατές», που επίσης, πρέπει να τύχουν σωστής στήριξης και ενδυνάμωσης ώστε να αποβάλουν τέτοιες συμπεριφορές.
Επιμέλεια:
Σοφία Λαζαρή
Μέλος Συντακτικής «Ν»
Συνέντευξη με την Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Λήδα Κουρσουμπά, που δημοσιεύτηκε στη "Ν" Ιουνίου