Του Ανδρέα Λουκαΐδη
ΕΔΟΝ Λυκείου Λιβαδιών Λάρνακας
Η δεκαετία του '30 στο ξεκίνημά της έφερε σημαντικές αλλαγές στη ζωή του ισπανικού λαού. Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση όξυνε στο έπακρο την οικονομική και πολιτική κρίση στη χώρα, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την εμφάνιση επαναστατικής κατάστασης. Η αστικοδημοκρατική επανάσταση ήταν ζήτημα χρόνου.
Διαμορφώθηκαν δύο αντίπαλα στρατόπεδα, το δημοκρατικό και το μοναρχικό, η σύγκρουση των οποίων οδήγησε σε μια σημαντική πολιτική ήττα του βασιλιά Αλφόνσο στις 14 Απριλίου του 1931 και στην ανακήρυξη της Δημοκρατίας. Όμως, παρά τη σημαντική αυτή εξέλιξη, την ανακήρυξη, δηλαδή, της Δημοκρατίας, η αστικοδημοκρατική επανάσταση δεν προχώρησε σε περισσότερο βάθος και φυσικά δεν έφερε τα ποθητά για το λαό αποτελέσματα. Η εξουσία βρέθηκε στα χέρια της αστικής τάξης και των φιλελεύθερων , που ούτε ήθελαν μα ούτε και επιχείρησαν έναν εκδημοκρατισμό σε βάθος. Η κατάσταση αυτή όξυνε ακόμη περισσότερο την ταξική πάλη, δεδομένου ότι οι λαϊκές μάζες με τις πολιτικές τους οργανώσεις πίεζαν για ανάπτυξη και βάθεμα της επανάστασης, ενώ η αντίδραση προσπαθούσε να διατηρήσει τα πράγματα ως είχαν.
Το 1933 η οικονομική ολιγαρχία, οι τσιφλικάδες, η εκκλησία και η στρατιωτική γραφειοκρατία κατάφεραν να δημιουργήσουν ενιαία οργάνωση, τη CEDA και να κερδίσουν τις εκλογές, με αποτέλεσμα να σχηματιστεί η φιλοφασιστική κυβέρνηση του Λερούς. Αλλά ούτε αυτή η εξέλιξη δεν ήταν δυνατό να ανακόψει το λαϊκό κίνημα. Αντίθετα δυνάμωσε τους λαϊκούς αγώνες κι έθεσε την ανάγκη της δημιουργίας ενός Λαϊκού Μετώπου ενάντιά στο φασισμό.
Το Λαϊκό Μέτωπο έγινε πραγματικότητα το Γενάρη του 1936, όταν υπογράφηκε η συμφωνία για τη συγκρότησή του από το Κομμουνιστικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, την Κομμουνιστική και Σοσιαλιστική Ένωση Νεολαίας, τη Δημοκρατική Αριστερά, τη Δημοκρατική Ένωση, την Καταλανική Αριστερά, τη Γενική Ένωση Εργαζομένων και άλλα αριστερά κόμματα.
Πολύ σύντομα, στις εκλογές της 16ης του Φλεβάρη 1936, το Λαϊκό Μέτωπο αναδείχτηκε πλειοψηφία στο λαό, κερδίζοντας 268 έδρες έναντι 205 που κέρδισαν τα δεξιά και κεντρώα κόμματα. Η κυβέρνηση του Μετώπου πήρε μια σειρά προοδευτικά - δημοκρατικά μέτρα, προώθησε τον εκδημοκρατισμό της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της χώρας και ανακούφισε τις λαϊκές μάζες. Όμως δεν πήρε κανένα μέτρο εναντίον των αντιδραστικών δυνάμεων και δεν επιχείρησε να ξεριζώσει το φασισμό από τον κρατικό μηχανισμό και το στρατό. Έτσι λίγους μήνες μετά το θρίαμβο των εκλογών, το Λαϊκό Μέτωπο και ο εργαζόμενος λαός της Ισπανίας θα βρίσκονταν αντιμέτωποι με ολόκληρη την ισπανική και παγκόσμια αντίδραση, μ' ένα στρατιωτικό πραξικόπημα με αρχηγό του τον στρατηγό Φράνκο.
Ευθύς μόλις ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος πήρε διεθνείς διαστάσεις αφού χωρίς την ξένη στήριξη και ενίσχυση είναι συζητήσιμο αν θα εκδηλωνόταν το φασιστικό - στρατιωτικό κίνημα εναντίον της δημοκρατικής κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου. Χωρίς την ενεργό υποστήριξη της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας, το κίνημα αυτό δε θα είχε την παραμικρή ελπίδα να νικήσει.
Η ΕΣΣΔ ήταν ο κύριος προμηθευτής όπλων της Δημοκρατικής Ισπανίας και αναμφίβολα ο εμπνευστής όλης της διεθνιστικής βοήθειας που έφτασε στον ισπανικό λαό από κάθε γωνιά της Γης σ' όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ανεπανάληπτη ήταν η προσφορά των διεθνών ταξιαρχιών. Τριάντα πέντε χιλιάδες ξένοι εθελοντές έφτασαν στην Ισπανία από τα πέρατα της Γης, συγκρότησαν ταξιαρχίες και αγωνίστηκαν με το όπλο στο χέρι, αποφασισμένοι να δώσουν και τη ζωή τους για την υπεράσπιση των κατακτήσεων του ισπανικού λαού. Συνολικά υπολογίζεται ότι στις διεθνείς ταξιαρχίες συμμετείχαν περίπου 500 Έλληνες.
Στο πλευρό των Ισπανών βρέθηκαν επίσης και περίπου 60 Κύπριοι κομμουνιστές οι οποίοι οπλισμένοι με διεθνιστική αλληλεγγύη, στο άκουσμα του ξεσπάσματος του πολέμου, έσπευσαν από τις ΗΠΑ και την Αγγλία, στην Ισπανία και ύψωσαν το ανάστημα τους στον φασισμό, υπερασπιζόμενοι την δημοκρατία. Οι νέοι αυτοί άντρες, ήξεραν καλά ότι αν κατάφερναν να νικήσουν το τέρας του φασισμού στην Ισπανία, δεν θα κατάφερνε να προχωρήσει και να φέρει τον όλεθρο σε ολόκληρη την γηραιά ήπειρο κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανάμεσα στους Κύπριους εθελοντές ήταν και ο Κώστας Λαπηθιώτης, ο Μιχαλάκης Οικονομίδης και ο Εζεκίας Παπαϊωάννου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κυπριακή αντιπροσωπεία στον Ισπανικό εμφύλιο ήταν η μεγαλύτερη, κατά αναλογία πληθυσμού. O αγώνας των Κυπρίων εθελοντών χαρακτηριζόταν από διεθνιστική αλληλεγγύη.
Όπως είναι γνωστό το στρατόπεδο των Δημοκρατικών Δυνάμεων υστερούσε σε πολύ μεγάλο βαθμό στρατιωτικά. Τα όπλα ήταν ελάχιστα, αλλά και αυτά που υπήρχαν ήταν ακατάλληλα, το φαγητό ήταν τις περισσότερες φορές λιγοστό και τα ρούχα των εθελοντών ακατάλληλα για το κρύο, ωστόσο το ηθικό των εθελοντών παράμενε πολύ υψηλό.
Ο ισπανικός εμφύλιος έληξε την άνοιξη του '39, με ήττα του δημοκρατικού στρατοπέδου. Εκείνο όμως που χρειάζεται να κρατήσουμε από τον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας είναι το ανεπανάληπτο μάθημα του προλεταριακού διεθνισμού που ξεπηδάει από κάθε σελίδα του ως απάντηση στην κοσμοπολίτικη δράση του κεφαλαίου και της διεθνούς ιμπεριαλιστικής αντίδρασης.
Κλείνοντας, η συμμετοχή και οι θυσίες της Κύπρου στον Ισπανικό εμφύλιο δεν περιλήφθηκαν ποτέ σε κανένα εγχειρίδιο σχολικής διδασκαλίας και δεν τιμήθηκαν ποτέ από την κυπριακή πολιτεία. Επιβάλλεται να γίνει γνωστή η προσφορά και θυσία των Κυπρίων ενάντια στο φασισμό και να τιμηθεί η μνήμη αυτών των ανθρώπων και ό,τι η πράξη τους συμβόλιζε.
*Άρθρο που δημοσιεύτηκε στη "Νεολαία" Σεπτεμβρίου 2018
Κύπριοι εθελοντές στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο
