Γενικά είναι καλό να θυμόμαστε πως αν κάποιο άτομο που ξέρουμε διαγνωστεί με αυτισμό δεν αλλάζει το γεγονός ότι κάποιος το αγαπάει, του αρέσουν κάποια συγκεκριμένα πράγματα και κάποια άλλα όχι. Μια διάγνωση αυτισμού δεν αλλάζει το γεγονός ότι είναι άνθρωποι και έχουν ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα όπως οι υπόλοιποι. Παρ’ όλα αυτά μια διάγνωση στο αυτιστικό φάσμα σημαίνει πως το άτομο αντιμετωπίζει κάποιες συγκεκριμένες δυσκολίες που χρειάζονται συγκεκριμένη μεταχείριση.
Τα άτομα που παίρνουν διάγνωση στο Φάσμα του Αυτισμού (ΦΑ) έχουν δυσκολίες κυρίως στο πως επικοινωνούν με άλλα άτομα, παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές/ενδιαφέροντα και σε ατομικό επίπεδο βλέπουν, ακούν και γενικά αντιλαμβάνονται τον κόσμο διαφορετικά. Κάθε άτομο με αυτισμό μπορεί να έχει πιο πολλές δυσκολίες σε ένα συγκεκριμένο τομέα (π.χ. κοινωνικό) και λιγότερες σε άλλο, γι’ αυτό και οι ειδικοί λένε ότι οι συμπεριφορές του αυτισμού βρίσκονται σε ένα μεγάλο φάσμα. Τα άτομα στο ΦΑ έχουν διαφορετικές συμπεριφορές και μεταξύ τους, αλλά οι συμπεριφορές τους έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Οι αυτιστικές συμπεριφορές είναι προφανείς από 2-3 χρονών, αλλά μια πλήρης διάγνωση μπορεί να δοθεί και πιο γρήγορα -μέχρι κι’ από τους 18 πρώτους μήνες σε κάποιες περιπτώσεις.
Το 2018 ολοκληρώθηκε η μεγαλύτερη έρευνα για το ΦΑ στην Ευρώπη όπου έλαβαν μέρος 14 χώρες και συνολικά πάνω από 631 000 παιδιά, 7 με 9 χρονών (1). Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα 1.2% έχει διάγνωση ΦΑ, αλλά ανά χώρα κυμαίνεται ανάμεσα στο 0.5% και στο 2%. Στην οικογένεια των παιδιών με αυτισμό, η διαταραχή αυτή στοιχίζει από περίπου 800 με 11000 ευρώ το εξάμηνο, ανάλογα με την χώρα. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι το ΦΑ είναι μια διαταραχή που υπάρχει παντού σε αρκετά μεγάλο ποσοστό και που στοιχίζει στις οικογένειες και στα κράτη. Ίσως μια κοινή πολιτική ανάμεσα στα κράτη όσον αφορά τη διαχείριση του ΦΑ να είναι άμεσα αναγκαία τόσο για κοινωνικούς, όσο και για οικονομικούς λόγους.
Συχνά η διαταραχή του αυτισμού περιγράφεται με έμφαση στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα αυτά. Ωστόσο, επιστημονικά έχουν παρατηρηθεί και προτερήματα. Τα άτομα με διάγνωση ΦΑ έχουν κυρίως «οπτική σκέψη» μαθαίνουν οπτικά και θυμούνται καλύτερα οπτικές πληροφορίες. Άρα επικοινωνώντας οπτικά με τα άτομα αυτά αμέσως αυξάνει την ποιότητα επικοινωνίας και καθορίζει καλύτερες προσδοκίες και από τις δύο πλευρές. Αυτή η «οπτική σκέψη» έχει ως αποτέλεσμα μια τεράστια προσοχή στη λεπτομέρεια από τα άτομα με διάγνωση ΦΑ, όπου μπορεί να αξιοποιηθεί σε πολλές δουλειές και χόμπι. Τα άτομα διάγνωση ΦΑ νιώθουν πιο άνετα σε ένα περιβάλλον που μπορεί να το προβλέψουν γι’ αυτό και φαίνεται να προτιμούν τους κανόνες και απαιτούν από όλους να τους ακολουθούν, όπως για παράδειγμα να λέμε «καλημέρα», «καλησπέρα» όταν συναντάμε κάποια/ον και «αντίο» όταν αποχαιρετούμε. Αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί ιδιαίτερα με τα παιδιά. Δίνοντας σημασία στα προτερήματα των ατόμων με ΦΑ μπορούμε να καλυτερέψουμε την ποιότητα ζωής τους και να τους εντάξουμε στην κοινωνία δίνοντας σε αυτά τις κατάλληλες ευκαιρίες.
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία και ανάλογα με τη σοβαρότητα και που ακριβώς τοποθετείτε στο Φάσμα το κάθε άτομο, οι ψυχολογικές παρεμβάσεις έχουν ανάλογο αντίκτυπο. Ευτυχώς όμως υπάρχουν αρκετές παρεμβάσεις που έχουν θετικά αποτελέσματα σε περιπτώσεις μέτριας και χαμηλής σοβαρότητας αυτισμού. Οι παρεμβάσεις αυτές αναλογούν στις δυσκολίες που παρουσιάζει το άτομο και εφαρμόζονται ανάλογα με το που είναι οι συγκεκριμένες δυσκολίες του ατόμου, π.χ. κοινωνικές, οπτικοακουστικές, διατροφολογικές, σχολικές ή πιο συχνά ένα συνδυασμό από τα πιο πάνω.
Δρ. Σταύρος Τρακοσιής
Ειδικός Επιστήμονας Τμήμα Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου
- Autism Spectrum Disorders in the European Union, ASDEU is a pilot project funded by the European Parliament and managed by the European Commission, Action scheme: Call for tender n° SANCO/2014/C2/035, Executive summary 12/09/2018.
