Της Αντζέλικα Θεοφανίδη
Υποψήφια Διδάκτωρ στο Τμήμα Γαλλικών και Ευρωπαϊκών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Με τη πρώτη ματιά, κάποιος μπορεί να διερωτηθεί ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην δικαιοσύνη και το παράλογο της ζωής. Το ερώτημα της δικαιοσύνης προβλημάτισε και ενέπνευσε ταυτόχρονα τον φιλοσοφικό κόσμο από τα χρόνια της αρχαιότητας. Κανείς δεν έχει φτάσει πραγματικά σε μία χειροπιαστή επεξήγηση για το τί είναι η δικαιοσύνη και για το πως λειτουργεί αφού πρόκειται για μία έννοια που παραμένει ανοιχτή. Αυτό γίνεται γιατί έχει χαρακτήρα πολύμορφο και πολύπλευρο. Ο φιλοσοφικός κόσμος δεν θα φτάσει ίσως ποτέ να καθορίσει την έννοια της. Η έννοια της δικαιοσύνης είναι συνδεδεμένη με άλλες έννοιες όπως οι νόμοι, το δίκαιο, το καλό και η αξία για παράδειγμα, που είναι δύσκολο να καθοριστεί, εάν δεν ληφθούν επίσης υπόψη οι παραπάνω έννοιες. Η μεταφυσική δικαιοσύνη και η θεσμική δικαιοσύνη έρχονται τις περισσότερες φορές σε σύγκρουση. Το ερώτημα που εγείρεται είναι εάν ο άνθρωπος μπορεί να παραμείνει πιστός είτε στη μία δικαιοσύνη είτε στην άλλη. Έχουμε να κάνουμε με δύο έννοιες που θεωρούνται απόλυτες αλήθειες και αυτό οδηγεί τις περισσότερες φορές σε αρνητικά αποτελέσματα. Εάν βάλουμε στην άκρη την μεταφυσική δικαιοσύνη και τη θεσμική δικαιοσύνη, κάποιος μπορεί να πει ότι ο άνθρωπος έχει μια έμφυτη αίσθηση δικαιοσύνης και ότι έχει την ικανότητα να διαχωρίσει μία καλή πράξη από μία κακή πράξη. Έρχεται η στιγμή όπου ο άνθρωπος διαπιστώνει ότι, ότι και να κάνει, η αδικία μοιάζει να θριαμβεύει στον κόσμο. Γιατί πεθαίνουν αθώοι άνθρωποι είτε από την ασιτία είτε από τον πόλεμο; Γιατί ο άνθρωπος πρέπει να αντιμετωπίσει μια πληθώρα προβλημάτων στη ζωή του; Αυτές οι ερωτήσεις έρχονται στο μυαλό και είναι στο χέρι του κάθε ανθρώπου να συνειδητοποιήσει ποια διαδρομή πρέπει να ακολουθήσει για να φτάσει στην δικαιοσύνη, εάν υπάρχει.
Η φιλοσοφία του παραλόγου που παρουσιάζεται στο έργο του Albert Camus κτίζεται μπορούμε να πούμε γύρω από το θέμα της δικαιοσύνης η καλύτερα γύρω από το θέμα της αδικίας. Ποιος είναι πραγματικά ο παράλογος άνθρωπος του Camus; Είναι αυτός που συνειδητοποιεί ότι η ύπαρξη του είναι άδικη και ότι και να κάνει, μία μέρα όλα θα σταματήσουν με την άφιξη του θανάτου. Γιατί να ζει και πως να ζει; Ο άνθρωπος βρίσκεται σε αδιέξοδο. Αναζητάει απαντήσεις, γυρεύει μία ανακούφιση για να μπορέσει να υπερβεί τον φόβο του θανάτου από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει. Στρέφεται προς τον Θεό, αλλά αυτός παραμένει πάντα σιωπηλός και ο άνθρωπος συνεχίζει να έχει αναπάντητα ερωτήματα. Μπροστά σε αυτή τη σιωπή, ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια μεγάλη απόφαση και μια μεγάλη ανακάλυψη. Η ύπαρξη του Θεού αμφισβητείται και ο άνθρωπος αρχίζει σιγά σιγά να χρησιμοποιεί το πιο δυνατό εργαλείο που κατέχει όντας άνθρωπος. Την λογική του. Αυτή του η ικανότητα μπορεί να γίνει ένα επικίνδυνο εργαλείο εφόσον ο άνθρωπος μπορεί να το χρησιμοποιήσει με λάθος τρόπο. Οι φρικαλεότητες των δύο παγκόσμιων πολέμων είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο άνθρωπος που οδηγείται μόνο από τη λογική δεν μπορεί παρά να οδηγηθεί προς τον μηδενισμό τον όποιο εξηγεί ο Νίτσε στο έργο του. Η πρόταση του Ζαραθούστρα " τίποτα δεν είναι αληθινό, όλα επιτρέπονται" αφήνει τη φαντασία του αναγνώστη σε μία κατάσταση το λιγότερο μπερδεμένη και βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την αποκαλούμενη απόλυτη επιβεβαίωση. Πάντα πρέπει να υπάρχει ένα όριο στην ζωή κατά την άποψη του Camus.
Για να μη ξεπεραστεί αυτό το όριο, ο Camus, μαζί με τη φιλοσοφία του παραλόγου, προωθεί επίσης της φιλοσοφία της εξέγερσης. Όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει ότι η κατάσταση του είναι δυστυχής, έχει δύο επιλογές, είτε να αυτοκτονήσει για να μη υποφέρει, είτε να εξεγερθεί. Πρέπει κατά τον Camus, να λέμε "ναι" στη ζωή και "όχι" στον θάνατο. Ο παράλογος άνθρωπος πρέπει να ψάξει και να βρει τα πράγματα που έχουν αξία στη ζωή. Μεταξύ αυτών των πραγμάτων, ο Camus υπογραμμίζει ότι υπάρχει κάτι που παίζει καθοριστικό ρόλο στην ύπαρξη μας. Για να νιώσει ο άνθρωπος ευτυχής και όχι το αντίθετο, πρέπει να μοιραστεί τις ανησυχίες του με τους συνανθρώπους του και από κει και πέρα όλοι οι άνθρωποι πρέπει να ενώσουν τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς τους για να μπορέσουν να φτάσουν σε ένα κόσμο πιο δίκαιο. Αυτή η αξία της αλληλεγγύης και η ανακάλυψη του άλλου, είναι για τον Camus αυτό το στοιχείο που θα βοηθήσει τον άνθρωπο να διαχωρίσει το καλό από το κακό, το άδικο από το δίκιο.
Ο Camus καλεί τον άνθρωπο να γίνει ευτυχισμένος, αυτό δεν πρέπει να παραμείνει μόνο μία ουτοπία. Εάν ο άνθρωπος σέβεται τη φύση, τον συνάνθρωπο του και κυρίως τον εαυτό του, μπορεί να φτάσει στην ευτυχία. Η "σκέψη του μεσημεριού" του Camus δείχνει τον δρόμο. Όλο το έργο του Camus στηρίζεται σε μια δυαδικότητα. Υπάρχει το σκοτάδι αλλά υπάρχει και το φως. Αυτή η δυαδικότητα δείχνει πως αν και εφόσον ο άνθρωπος θα ψάχνει συνεχώς απαντήσεις για το νόημα της ζωής, πρέπει να αφήσει κατά μέρος αυτούς τους προβληματισμούς και να γευτεί τη ζωή μαζί με τα αρνητικά και με τα θετικά της στοιχεία. Να απολαμβάνει τη ζωή χωρίς να καταστρέφει την ελευθερία του συνανθρώπου του, να αφήνει τις αισθήσεις του ελεύθερες για να αισθανθεί τη χαρά της ζωής χωρίς να καταφεύγει στην υπερβολή. Για να μπορέσει η δικαιοσύνη και το παράλογο να συνυπάρξουν στην ψυχή του ανθρώπου, πρέπει το όριο να είναι το στοιχείο που θα δείξει τον δρόμο.
Άρθρο που κυκλοφόρησε στη "Ν" Ιουλίου
