Αν αναρωτηθεί κανείς από που πήρε το όνομα της η οδός 16ης Ιουνίου 1943 (πρώην Γλάδστωνος) στην Λεμεσό, το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί είναι ότι πρόκειται για κάποιο ιστορικό γεγονός. Ανατρέχοντας κανείς στην κυπριακή ιστορία θα καταλάβει γρήγορα ότι η συγκεκριμένη ημέρα είναι συνδεδεμένη με μια ιστορική μα και ιδιαίτερα σημαντική πολιτική απόφαση. Μια γενναία απόφαση όπως την χαρακτήριζαν, που ήρθε από την Κεντρική Επιτροπή του ΑΚΕΛ, όπου καλούσε τα στελέχη και μέλη του κόμματος να καταταχθούν εθελοντικά στο Βρετανικό στρατό, για να απελευθερώσουν την Ελλάδα και τους υπόλοιπους κατακτημένους λαούς της Ευρώπης από την απειλή του χιτλεροφασισμού, κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ιστορική απόφαση
Ήταν μια συμβολική και πρωτίστως συνειδητή απόφαση ενίσχυσης της παγκόσμιας αντιφασιστικής κινητοποίησης της ανθρωπότητας κατά του χιτλεροφασισμού. Αυτή η έκκληση έγινε δεκτή με κυρίως συναισθήματα ενθουσιασμού και αποφασιστικότητας, έτσι ώστε να βγάλουν εις πέρας το καθήκον τους. Έντεκα από τα 17 μέλη της Κ.Ε. και εκατοντάδες από τα μέλη του κόμματος, αλλά και με χιλιάδες άλλους Κύπριους έτρεξαν να βοηθήσουν. Οι ΑΚΕΛιστές δήλωσαν πατριωτικό «παρών» και έβαλαν το δικό τους λιθάρι θυσιάζοντας και τις ζωές τους για τη συντριβή του χιτλεροφασισμού. Αρκετοί πολέμησαν σε διάφορα μέτωπα στη Βόρειο Αφρική και στην Ευρώπη. Αυτή η απόφαση του κόμματος το οποίο είχε ιδρυθεί μόλις δύο χρόνια προηγουμένως παίρνοντας την σκυτάλη από το τότε παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου, συνέδεσε τον αντιφασιστικό αγώνα με την πάλη για την απελευθέρωση της Κύπρου από το βρετανικό ζυγό. Η ανακοίνωση που δόθηκε στις 16 Ιουνίου 1943 από την Κ.Ε. του ΑΚΕΛ ήταν η ακόλουθη:
«1. Να γίνει έκκλησης προς όλα τα μέλη του Κόμματος δι’ εθελοντικήν κατάταξιν εις τας ενόπλους δυνάμεις προς ενίσχυσιν του αγώνος δι’ απελευθέρωσιν της Ελλάδος από την χιτλερικήν τυρρανίαν, απελευθέρωσιν των υποδούλων χωρών και εξασφάλισιν του εθνικού πολιτικού και κοινωνικού μέλλοντος της Νήσου.
2. Το ζήτημα να τεθεί εις τας κομματικάς ομάδας, εις τας συνελέυσεις των κομματικών τομέων, εις τας επαρχιακάς συνδιασκέψεις και τέλος εις την παγκύπριον συνδιάσκεψιν, η οποία θα συγκροτηθεί εις Λεμεσόν, την 27ην Ιουνίου 1943, όπου και θα εγκριθεί ο πλήρης κατάλογος των εθελοντών του “Ανορθωτικού Κόμματος του Εργαζομένου Λαού”.
3. Όλα ανεξαιρέτως τα μέλη της Κ.Ε. - 17 τον αριθμόν – προσεφέρθησαν και επέμενον όπως επιτραπεί εις αυτά να καταλάβουν την θέσην εις τας τιμιτικάς γραμμάς των ενόπλων συμμαχικών δυνάμεων
Κατόπιν προσεκτικής εξέτασης εκάστης κεχωρισμένης προτάσεως, απεφασίσθη όπως α) ορισμένα μέλη της Κ.Ε. υποχρεωθούν να παραμείνουν εις τας θέσεις των προς την συνέχισιν της κομματικής εργασίας και β) να επιτραπεί εις τα ακόλουθα μέλη της Κ.Ε. να εγγραφούν εις το Κυπριακόν Σύνταγμα: 1. Κώστας Παρτασίδης, 2. Ανδρέας Φάντης, 3. Μάρκος Μαρκουλλής, 4. Μίνως Περδίος, 5. Γεώργιος Λέρνης, 6. Χρίστος Σαββίδης, 7. Πρόδρομος Παπαβασιλείου, 8. Γεώργιος Λεβέντης, 9. Κώστας Σιακαλλής, 10. Βάσος Βασιλείου, 11. Χρίστος Κατσιαούνης.»
Οι περισσότεροι, κυρίως νέοι, δήλωσαν πρόθυμοι να καταταγούν στο στρατό. Με βαριά καρδιά έμειναν πίσω ορισμένοι σύντροφοι λόγω κάποιων ιδιαίτερων προσωπικών, οικογενειακών και κομματικών υποχρεώσεων. Στις 27 του Ιούνη, πραγματοποιήθηκε Παγκύπρια Συνδιάσκεψη η οποία σε μια πανηγυρική, αντιφασιστική ατμόσφαιρα ενέκρινε τους περίπου χίλιους εθελοντές του ΚΚΚ-ΑΚΕΛ. Την ίδια μέρα όλοι μαζί, με επικεφαλής τα 11 μέλη της Κ.Ε. βάδισαν στο στρατόπεδο των Πολεμιδιών, όπου τελικά έγιναν δεκτοί για να καταταχθούν γύρω στους 800 Κομμουνιστές. Την επόμενη μέρα 28 του Ιούνη η επαρχιακή διοίκηση συμφώνησε ότι τα καταστήματα και η δημοτική αγορά Λεμεσού θα παραμείνουν κλειστά, έτσι ώστε να μπορούν οι κάτοικοι να παρευρεθούν στον αποχαιρετισμό των εθελοντών μας. Οι εθελοντές απ΄ όλη την Κύπρο συγκεντρώθηκαν στο δημόσιο κήπο Λεμεσού ξεκινώντας με μια παρέλαση. Τα συναισθήματα, αλλά και η εκδήλωση αγάπης και ενθουσιασμού από τον λαό της Κύπρου ήταν απερίγραπτη. Μετά συνέχισαν προς το Ριάλτο, όπου και εκεί μέσα από ομιλίες εκφωνήθηκαν τα ονόματα των εθελοντών.
Χρυσή σελίδα στον αγώνα για παγκόσμια ειρήνη και αυτοδιάθεση του Κυπριακού λαού
Αυτή η απόφαση ήταν ένα ιστορικό γεγονός που υμνεί το Κόμμα μας, αλλά και ολόκληρη την Κύπρο. Υπήρχε τεράστια απήχηση στην Ευρώπη τότε από αυτήν την απόφαση και σχολιάστηκε με θετικά σχόλια από όλα τα αριστερά κόμματα της Ευρώπης. Ήταν μια απόφαση που πηγάζει από τις ίδιες τις αρχές του κόμματος κατά του φασισμού και του ιμπεριαλισμού. Παράλληλα, αποτέλεσε μια απόφαση που για πρώτη φορά διαπαιδαγώγησε το λαό μας με το ιδανικό της διεθνιστικής αλληλεγγύης, μετατρέποντας την κατάταξη των κυπρίων στον βρετανικό στρατό που ήταν κυρίως βιοποριστικοί λόγοι, σε συνειδητό πολιτικό αγώνα για την παγκόσμια ειρήνη και την αυτοδιάθεση της Κύπρου, αναβαθμίζοντας τον εθνικό αγώνα του λαού μας για απαλλαγή από την αγγλοκρατία. Οφείλουμε να διατηρούμε στη μνήμη μας τα διδάγματα της απόφασης αυτής, ως χρυσή σελίδα στην ιστορία του Κυπριακού λαού, ειδικά σήμερα που ο λαός μας ακόμα δίνει τον δικό του πολιτικό αντικατοχικό αγώνα για απαλλαγή από την κατοχή και επανένωσή της κοινής μας πατρίδας και σε καιρούς οι απόγονοι του φασισμού ξανασηκώνουν κεφάλι προκαλώντας αυταπάτες στο λαό μας με καταστροφικές συνέπειες.
Ζήτω η ιστορική απόφαση της 16ης Ιουνίου!
Δήμητρα Παντέχη
Τ.Ο.ΕΔΟΝ Ιωαννίνων
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Νεολαία του Ιουνίου 2017