Της Έλενας Ψύλλου
Πολιτικός Μηχανικός - Συγκοινωνιολόγος
Κάθε άλλο παρά έκπληξη μου προκαλεί η απόφαση της Κυβέρνησης για καταβολή της μισής αξίας του κομίστρου των κυπριακών Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) από τρεις κύριες ομάδες πληθυσμού: τους μαθητές, τους φοιτητές και τους συνταξιούχους. Τον περασμένο Απρίλη, ο Γενικός Διευθυντής της ΕΜΕΛ πανηγύριζε για την αύξηση κατα 25% στις πωλήσεις εισητηρίων κατά τον Μάρτιο λόγω της κοινωνικοοικονομικής διαταραχής που επιβλήθηκε από την Τρόικα κάνοντας παραπομπές για κατάργηση της δωρεάν μετακίνησης μαθητών. Σήμερα, μόλις δύο μήνες μετά από αυτή την παραπλανιτική στατιστική ανάλυση, το μέλλον του συστήματος μεταφοράς στην Κύπρο κρέμεται από μία κλωστή.
Το σύστημα μεταφορών μιας κοινότητας, πόλης ή χώρας καθρεφτίζει σε πολλές περιπτώσεις το βιοτικό επίπεδο και την κουλτούρα της κοινωνίας. Από την μια συναντούμε τη μαζική χρήση επιβατικών οχημάτων στις Η.Π.Α. και από την άλλη την ευρεία χρήση λεωφορείων και τρένων στις ευρωπαικές χώρες, που αποτελεί πρότυπο στην υφήλειο. Ως χώρα μέλος της Ε.Ε., θα πρέπει να συμβαδίζουμε με τους ευρωπαϊκούς στόχους για το σύστημα μετακίνησης επιβατών και αντικειμένων, που δεν είναι άλλοι απο την μεγιστοποίηση της απόδοσης του, την αύξηση της ασφάλειας των χρηστών καθώς και την ελαχιστοποίηση των εξόδων και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του. Αυτό επιτυγχάνεται με την μείωση χρήσης του ιδιωτικού επιβατικού οχήματος και με ταυτόχρονη αύξηση της χρήσης ΜΜΜ και συνεπώς ποδηλάτων και πεζών.
Επιτυχία για ένα ΜΜΜ θα ήταν εάν το δίκτυο των ΜΜΜ έλκυε οδηγούς και επιβάτες ιδιωτικών οχημάτων, που θα αντικαθιστούσαν το ιδιωτικό όχημα με το λεωφορείο για την δουλειά ή την βόλτα τους. Η απομάκρυνση των υφιστάμενων επιβατών και συνεπώς η διακοπή χρήσης των ΜΜΜ είναι ΑΠΟΤΥΧΙΑ. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται εμπεριστατωμένες κοινωνικο-οικονομικές μελέτες λαμβάνοντας υπόψιν τις υποδομές, τη χρήσης γης καθώς και τις ανάγκες των χρηστών του συστήματος.
Από τεχνικής πλευράς, το κύριο μεταφορικό μέσο στην Κύπρο είναι το ιδιωτικό όχημα για σχεδόν όλες τις μετακινήσεις (σπίτι – σχολείο, σπίτι – δουλειά, σπίτι – ψώνια και άλλα). Τα νοικοκυριά κατέχουν πέραν του ενός οχήματος ανά νοικοκυριό και τα δρομολόγια των λεωφορείων είναι αραιά και μη προσβάσιμα για μια μεγάλη ομάδα χρηστών του συστήματος. Το νυν σύστημα στερεί το δικαίωμα της απρόσκοπτης πρόσβασης και μετάβασης από την κατοικία σε κέντρα υγείας, εκπαίδευσης, ψυχαγωγίας καθώς και στους χώρους εργασίας με τα ΜΜΜ. Για παράδειγμα, ένας επιβάτης που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ιδιωτικό όχημα και μένει σε οικιστή περιοχή εκτός κέντρου πόλης, δυσκολέυεται να φτάσει στον προορισμό του λόγω των αραιών δρομολογίων των λεωφορείων και την προσβασιμότητα στις στασεις.
Σε συνδυασμό με τον φτωχό σχεδιασμό του συστήματος μεταφορών, η νοοτροπία της μετακίνησης επιβραδύνει την ανάπτυξη των ΜΜΜ. Τα τελευταία χρόνια έχει καλλιεργηθεί η ιδέα ότι ο επιβάτης λεωφορείου είναι αυτός που δεν έχει περιορισμό στο χρόνο μετακίνησης, όπως ο συνταξιούχος και ο άνεργος, αυτός που δεν έχει αρκετά λεφτά για να χρησιμοποιεί ιδιωτικό όχημα, οι μαθητές και οι τουρίστες. Λάθος! Το λεωφορείο όπως και κάθε άλλο ΜΜΜ έχει σκοπό την μετακίνηση επιβατών από την προέλευση στον προορισμό με ασφάλεια, μειωμένα λειτουργικά έξοδα, σε λιγότερο χρόνο και με λιγότερες εκπομπές ρύπων και θορύβου σε έναντι θέση με το ιδιωτικό όχημα. Δεν στιγματίζει την κοινωνική τάξη του καθενός.
Δέστε για παράδειγμα την μαζική έλκυση των μαθητών και την διευκόλυνση των οικογενειών τους λόγω της δωρεάν χρήσης προκαθορισμένων διαδρομών λεωφορείων από την γειτονιά στο σχολείο και αντίθετα, καθώς και την δωρεάν χρήση ολοήμερης μετακίνησης με το αστικό δίκτυο λεωφορείων. Ή ακόμα την χρήση λεωφορείων για μετακίνηση των δημόσιων υπαλλήλων μεταξύ των πόλεων από και προς τον χώρο εργασίας. Φανταστείτε, τα πλεονεκτήματα εάν ο καθένας πήγαινε στην δουλειά, στο πανεπιστήμιο ή στην βόλτα με σύγχρονο σύστημα λεωφορείων. Μειώση χρόνου ταξιδιού, μείωση των λειτουργικών εξόδων του οχήματος συμπεριλαμβανομένου και τις αυξανόμενες τιμές των καυσίμων και χρημάτων για στάθμευση του οχήματος, και μείωση του κινδύνου δυστυχήματος και οδικών παραβάσεων είναι μερικά από τα οφέλη.
Σημαντικά βήματα προς την ενίσχυση των ΜΜΜ παρουσιάστηκαν τα τελευταία χρόνια, τα οποία μπορούν να ανατραπούν από τις πρόσφατες αποκοπές κονδυλίων για την μεταφορά των μαθητών, φοιτητών και συνταξιούχων και αναστολή αναβαθμίσεων των διαδρομών των λεωφορείων. Σύντομα το ιδιωτικό όχημα δεν θα είναι οικονομικά βιώσιμο και η δημοσία συγκοινωνία θα συνεχίσει να δυσλειτουργεί για πολλά χρόνια ακόμα. Ριζικές αλλάγες στην επιλογή μέσου μεταφοράς θα επιτευχθούν εάν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο μετακίνησης επιβατών λάβει σάρκα και οστά. Η αρχή έγινε. Η κουλτούρα της ‘μετακίνησης με λεωφορείο’ άρχισε ήδη να καλλιεργείται στην νυν μαθητηόσα νεολαία, με την παροχή της δωρεάν μετακίνησης της και της βελτιώσης των διαδρομών των ΜΜΜ, η οποία θα μεταλαμπαδευτεί στις επόμενες γενεές.
Είναι στο χέρι των αρμοδίων και της κυβέρνησης εάν θα αναπαυτούν σε πρόσκαιρες απλοϊστικές στατιστικές ή θα προσφέρουν μια εναλλακτική στη μετακίνηση με το ιδιωτικό όχημα, που δεν είναι άλλη από ένα προσβάσιμο σύστημα μαζικών μεταφορών για ολους. Η αποκοπή της επένδυσης στην δημόσια μεταφορά είναι πισωγύρισμα στο μεσαίωνα.
