Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!
«Ας τρέμουν οι κυρίαρχες τάξεις μπρος σε μια κομμουνιστική επανάσταση. Οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν σ' αυτήν τίποτε άλλο, εκτός από τις αλυσίδες τους. Έχουν να κερδίσουν έναν κόσμο ολόκληρο. Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!».
Μέσα σε αυτή τη φράση, η οποία είναι ο επίλογος στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ και Έγκελς, εμπερικλείεται η ουσία της ανάγκης για κοινή στρατηγική και δράση για τους εργάτες, σε όποια χώρα κι αν διαμένουν.Σε αυτά τα πλαίσια καθορίστηκε και η ανάγκη δημιουργίας κάποιου συντονιστικού σώματος των εργατών, δημιουργώντας έτσι, με τη συμβολή του Μαρξ, την Α’ Διεθνή ένωση εργατών το 1864.
Σημαντικό μέρος της προσφοράς της Α’ Διεθνούς στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα, ήταν η εμψύχωση και καθοδήγηση της Κομμούνας του Παρισιού.Η αντίδραση της αστικής τάξης έναντι της Διεθνούς, ήταν άμεση και σκληρή. Σε αστικά κοινοβούλια της Ευρώπης, ψηφίστηκαν νόμοι όπου θεωρούσαν έγκλημα τη συμμετοχή στη Διεθνή, ενώ διετέθηκαν υπέρογκα ποσά «για να εμποδιστεί η διάδοση του κομμουνισμού». Σε αυτές τις επιθέσεις των αστών όμως, ήρθε να προστεθεί και η εσωτερική κρίση στη Διεθνή.
Η κρίση αυτή συνίστατο στην πάλη ανάμεσα στους Μαρξιστές και τους μπακουνινιστές, οι οποίοι, με ηγέτη τον αναρχικό Μπακούνιν, προπαγάνδιζαν τη θεωρία του αυθόρμητου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Διεθνής οργάνωσε ειδική Γενική Συνδιάσκεψη στο Λονδίνο το 1871. Η Συνδιάσκεψη, με τα πορίσματα της, διαφώνησε με τους μπακουνινιστές, οι οποίοι όμως αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τις αποφάσεις της, οργανώνοντας δικό τους συνέδριο.
Διεθνούς στο Συνέδριο της Χάγης το 1872 ήταν η αρχή μιας φθίνουσας πορείας, ως τη διάλυσή της.Στην προσπάθεια να μην καταληφθεί η Διεθνής από τους αναρχικούς του Μπακούνιν, ο Έγκελς πρότεινε να μεταφερθεί η έδρα της στις ΗΠΑ, αφού είχε γίνει πραγματικά αδύνατο να λειτουργεί η Διεθνής στην Ευρώπη.
Δυστυχώς όμως, όταν το 7ο συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών συνήλθε στη Φιλαδέλφεια το 1876, εμφανίστηκε μονάχα ένας ξένος αντιπρόσωπος.Χωρίς πολλές συζητήσεις, η συνέλευση αποφάσισε τη διάλυση της Διεθνούς.
Τα επόμενα χρόνια, υπήρχε γρήγορη ανάπτυξη του καπιταλισμού παγκόσμια, όπως επίσης και του εργατικού κινήματος. Χαρακτηριστικές είναι οι απεργιακές εκδηλώσεις στις ΗΠΑ για το οκτάωρο, με κορυφαία την ιστορική, πανεθνική απεργία του 1886 και τα γεγονότα στο Σικάγο.
Σημαντικές ήταν οι εξελίξεις και στον τομέα της θεωρίας αφού κυκλοφόρησαν ο Β’ και Γ` τόμος του «Κεφαλαίου». Έτσι, δυνάμωνε το πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των εργατών διαφόρων χωρών και ισχυροποιούνταν το ιδεολογικοπολιτικό ρεύμα που ζητούσε να δημιουργηθεί μια Δεύτερη Διεθνής.
Το 1889, πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το ιδρυτικό συνέδριο της Β’ Διεθνούς, Η Β’ Διεθνής πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στην οργάνωση και ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. Δεν μπόρεσε όμως να το μάθει να αντιμετωπίζει τον οπορτουνισμό. Από τη γέννηση της μέχρι το 1900, δεν είχε ένα σταθερό, διεθνές ηγετικό κέντρο, ούτε καταστατικό, ούτε καν πολιτικό πρόγραμμα και οι αποφάσεις των Συνεδρίων της δεν ήταν υποχρεωτικές για τα εθνικά τμήματα. Επιπλέον, υποτιμώντας από την πρώτη στιγμή το Διεθνισμό, η Β’ Διεθνής κατέστησε τα εθνικά εργατικά κινήματα ευάλωταστην πίεση των αντίστοιχων αστικών τάξεων.
Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Β’ Διεθνής αποσαθρώθηκε. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα που αυτή την εποχή είναι τα κόμματα στα οποία συμμετέχουν οι κομμουνιστές απαρνιούνται τον διεθνισμό και συνασπίζονται με τα εθνικιστικά αστικά κόμματα των χωρών τους συμφωνώντας με την διεξαγωγή του Παγκόσμιου Πολέμου. Με την στάση τυς αυτή τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εξυπηρέτησαν την παγκόσμια αστική τάξη και τον ιμπεριαλισμό. Οι κομμουνιστές διαχώρισαν τη θέση τους και αποχώρησαν από τα κόμματα κάτι που έφερε το 1914 και τη διάλυση της Β’ Διεθνούς.
(στο μέρος β' η ίδρυση της Τρίτης Διεθνούς)