Το δέρμα μας είναι ο καθρέφτης του οργανισμού και αντανακλά τη σωστή ή όχι λειτουργία του συνόλου των συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού. Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Καλύπτει μέχρι τα δύο τετραγωνικά μέτρα, ενώ το βάρος του φτάνει μέχρι τα 10 κιλά, αποτελόντας το 15% του συνολικού βάρους. Είναι πολύ ζωτικό όργανο, αφού είναι υπεύθυνο για μια σειρά βασικών λειτουργιών, ενώ παράλληλα αποτελεί και δείκτη για την εκδήλωση παθήσεων σε διάφορα όργανα.
Το δέρμα αποτελείται από τρεις στιβάδες:
- Την επιδερμίδα, που είναι η εξωτερική στιβάδα του δέρματος και παρέχει άμεση προστασία από τους εξωτερικούς παράγοντες.
- Το χόριο ή κυρίως δέρμα, ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα που, μεταξύ άλλων, περιέχει ισχυρό συνδετικό ιστό, τα θυλάκια των τριχών και τους ιδρωτοποιούς αδένες.
- Την υποδόρια στιβάδα, που βρίσκεται πιο βαθιά και σχηματίζεται κυρίως από λίπος και συνδετικό ιστό.
Μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες που επιτελεί το δέρμα είναι να μας παρέχει προστασία, εμποδίζοντας βλαπτικούς παράγοντες του περιβάλλοντος, καθώς και την ηλιακή ακτινοβολία – που μπορούν να είναι επιβλαβείς για το σώμα μας. Η φυσική σκληρότητά του, αποτρέπει την είσοδο βλαβερών χημικών ουσιών και την εισβολή οργανισμών - όπως βακτηρίων και ιών. Επίσης, παράγει σμήγμα που είναι απαραίτητο για την καλή διατήρηση του δέρματος. Παράλληλα, περιβάλλει τα διάφορα όργανα του σώματος και με αυτό τον τρόπο παρέχει μηχανική στήριξη και τα διατηρεί στη θέση τους. Πρόσθετα, το δέρμα παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος με δύο μηχανισμούς: την παραγωγή και εξάτμιση του ιδρώτα και τη διαστολή ή συστολή των επιφανειακών αγγείων.
Αναμφισβήτητα, το δέρμα αποτελεί το αισθητήριο της αφής, της πίεσης, του θερμού, του ψυχρού και του πόνου. Η περιοχή του δέρματος που εκτίθεται στο φως του ήλιου αποτελεί το κύριο μέρος παραγωγής της βιταμίνης D, που είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και τη συντήρηση των οστών μας. Το εκτεταμένο δίκτυο νεύρων μέσα στο δέρμα, διοχετεύει διαρκώς πληροφορίες στον εγκέφαλο που αφορούν στο εξωτερικό περιβάλλον μας. Από τη μια πλευρά, με αυτόν τον τρόπο, μας προειδοποιεί για βλαβερές ακραίες θερμοκρασίες ή άλλους κινδύνους, ενώ από την άλλη, η αφή αποτελεί μια από τις πιο ανακουφιστικές και ευχάριστες αισθήσεις.
Το δέρμα ανανεώνεται συνεχώς με την απομάκρυνση των νεκρών κυττάρων της επιφάνειας. Αυτό επιτυγχάνεται με μια διαδικασία γνωστή ως κερατινοποίηση, όπου, καθώς παράγονται συνεχώς νέα κύτταρα στη βασική στιβάδα, τα προηγούμενα ανεβαίνουν προς την επιδερμίδα, χάνοντας σταδιακά τη λειτουργικότητά τους μέχρι που αποπίπτουν.
Το δέρμα περνάει από ποικίλες φυσικές και περιβαλλοντολογικές αλλαγές. Δέχεται ερεθίσματα και αντιδρά για την προστασία του. Η συνεχής έκθεση και επίδραση των φυσικών και περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων, μπορεί να προκαλέσει πρόωρη γήρανση, αφυδάτωση, ερεθισμό και κοκκινίλες, έκζεμα, διάφορες αλλεργίες και αλλαγές στο χρώμα του δέρματος.
Είναι πολλοί οι παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία και την όψη της επιδερμίδας. Η κληρονομικότητα, καθορίζει τον τύπο του δέρματος, καθώς και ορισμένες ιδιομορφίες και παθήσεις που συνδέονται με κληρονομική μεταβίβαση. Η καταγωγή καθορίζει πάλι με κληρονομική μεταβίβαση, το χρώμα του δέρματος, τον τύπο του τριχωτού μέρους του σώματος, την πυκνότητα των σμηγματογόνων αδένων, τη διαπερατότητα του δερματικού φραγμού κ.ά. Το φύλο, καθορίζει διαφορές που έχουν σχέση με την επίδραση των ορμονών στο δέρμα. Η ηλικία, επιφέρει αλλαγές στο δέρμα. Όταν ο άνθρωπος γεννιέται το δέρμα είναι πολύ λεπτό και καθώς μεγαλώνει αυξάνεται το πάχος του. Με την πάροδο του χρόνου όμως, αλλάζει η υφή του, γίνεται αδύναμο και λιγότερο προστατευτικό.
Οι ενδογενείς παράγοντες επηρεάζουν τον δερματικό φραγμό και γενικότερα τη φυσιολογική κατάσταση του δέρματος, όπως τα συστηματικά νοσήματα, οι λοιμώξεις, οι ορμονικές διαταραχές και το στρες.
Οι εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν το δέρμα είναι ο ήλιος, το κρύο, η υψηλή θερμοκρασία, η υγρασία και η ξηρασία. Ο τρόπος ζωής, η ποσότητα και η ποιότητα του ύπνου, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, η ατμοσφαιρική ρύπανση, το επάγγελμα και η διατροφή επηρεάζουν επίσης το δέρμα.
Το δέρμα λοιπόν, επιτελεί μια σειρά από πολύ σημαντικές λειτουργίες, ενώ παράλληλα διαμορφώνει την εικόνα του ατόμου προς τα έξω, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό και την προσωπικότητά του. Οποιαδήποτε λοιπόν δερματοπάθεια, πέρα από τα συμπτώματα που προκαλεί και τις ιατρικές παθήσεις που μπορεί να υποκρύπτει, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής του ατόμου και επιδρά δυσμενώς στη ψυχική του διάθεση.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μία δερματική πάθηση μπορεί να είναι μία τυχαία πρώτη εκδήλωση ενός συστηματικού νοσήματος και να υποδηλώνει ένα σοβαρότερο πρόβλημα υγείας. Γι’ αυτό αν παρατηρήσετε κάτι στο δέρμα σας που δεν υπήρχε πριν, τότε καλό είναι να επισκεφτείται τον/την προσωπικό σας ιατρό/δερματολόγο για περαιτέρω διερεύνηση.
Κορίνα Τρύφωνος, MD
Ειδικευόμενη Δερματολογίας,
Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Καρολίνσκα, Σουηδίας
