Oι ασθένειες ξύλου στο αμπέλι / Grapevine trunk diseases (GTD) θεωρούνται ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της σύγχρονης αμπελουργίας. Αυτό το σύμπλοκο ασθενειών μπορεί να προκαλέσει κάθε χρόνο ένα μεγάλο αριθμό ζημιών όπως μείωση στην παράγωγη και υποβάθμιση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος. Ίσκα, φόμοψη, ευτυπίωση, βοτρυοσφαίριες, και οι προσβολές ξύλου στα νεαρά πρεμνά α) ασθένειες Petri β)Black foot αποτελούν το σύνολο των GTD.
Γενικά, τα συμπτώματα εκφράζονται με νεκρώσεις του ξύλου ενώ στα φύλλα έχουμε αποχρωματισμό και ξήρανση, οπού ορισμένες φόρες μπορεί να φτάσει και στη νέκρωση ολοκλήρου του φυτού. Σε νεαρούς αμπελώνες τα συμπτώματα εκφράζονται ως καχεκτική ανάπτυξη, βραχυγονάτιση, μικροφυλλία, χλώρωση και συνήθως ξήρανση του νεαρού πρέμνου.
Ως επί το πλείστον τα εμφανή συμπτώματα των GTD, πλην των νεαρών φυτών θα εμφανιστούν μετά από πάροδο αρκετών χρόνων από την μόλυνση. Οι κυρίες πύλες εισόδου των παθογόνων είναι οι πληγές κλαδέματος από όπου ξεκινά η εγκατάσταση και η διασπορά του παθογόνου.
Ίσκα
Η ασθένεια αποτελείται από ένα σύμπλοκο παθογόνων μυκήτων τους ασκομύκητες Phaeomoniella chlamydospora και Phaeacremonium spp και τους βασιδιομύκητες Fomitiporia mediterranea και Stereum hirsutum. Τα συμπτώματα εμφανίζονται στα φύλλα ως συγκεκριμένος αποχρωματισμός και αυτό οφείλεται στους τοξικούς μεταβολίτες που εκκρίνουν οι ασκομύκητες καθώς και αποσύνθεση του ξύλου από την δράση των βασιδιομύκητων.
Φόµοψη
Η ασθένεια προκαλείται από το μύκητα Phomopsis viticola, μπορεί να προσβάλει όλα τα πράσινα μέρη της αμπέλου. Τα σημαντικότερα συμπτώματα εμφανίζονται στις κληματίδες νωρίς την άνοιξη, έχουμε νέκρωση της κεφαλής της κληματίδας χωρίς την έκπτυξη των οφθαλμών. Φέρουν μικροσκοπικά μαύρα στίγματα οι όποιες είναι οι καρποφορίες του μύκητα. Η προσβολή στα φύλλα εμφανίζεται με την μορφή μικρών κηλίδων ανοικτού πράσινου χρώματος ενώ αργότερα γίνεται καστανόμαυρος. Ανάλογα με τον αριθμό των κηλίδων στο φύλλο μπορεί να έχουμε νέκρωση η παραμόρφωση της επιφάνειας του φύλλου. Τα συμπτώματα στους μίσχους και στην ράχη των τσαμπιών εκδηλώνονται ως επιμήκεις νεκρωτικές κηλίδες.
Ευτυπίωση
Η ασθένεια προκαλείται από τον ασκομύκητα Eutypa latta. Τα πρώτα εμφανή συμπτώματα είναι στα φύλλα τα οποία έχουν μικρό μέγεθος, είναι κίτρινα και στην συνέχεια ξηραίνονται και πέφτουν. Οι νέοι βλαστοί έχουν καχεκτική ανάπτυξη με μικρά μεσογονάτια διαστήματα και κατά την περίοδο της άνθησης έχουμε μεγάλο ποσοστό ανθορροίας. Στο παλιό ξύλο εμφανίζονται τα πιο κοινά χαρακτηριστικά της ασθένειας που είναι η νέκρωση, η σκλήρυνση και ο αποχρωματισμός του ξύλου.
Βοτρυοσφαίριες
Οι μύκητες της οικογένειας Botyosphaeriaceae είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση της ασθένειας. Τουλάχιστον 21 διαφορετικά είδη της οικογένειας έχουν ταυτοποιηθεί ότι μπορούν να προσβάλουν το αμπέλι παγκοσμίως. Τα πιο συχνά απαντώμενα είδη είναι η Diplodia seriata, Neofusicoccum parvum, Lasiodiplodia theobromae και Botryosphaeria dothidea. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στα φύλλα με μεσονεύριες χλωρώσεις και ανάλογα με την ποικιλία εμφανίζονται εντονότερα ή ηπιότερα. Αυτό όμως δεν θεωρείται χαρακτηριστικό για ταυτοποίηση της ασθένειας. Τα συμπτώματα στο ξύλο είναι αυτά που υποδεικνύουν την προσβολή και αυτά είναι η νέκρωση κλάδων ή καχεκτική ανάπτυξη των βλαστών. Όταν γίνει τομή στο ξύλο υπάρχει τομεακή νέκρωση με αγγειακό αποχρωματισμό.
Ασθένειες που προσβάλουν νεαρούς αµπελώνες
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι ασθένειες Petri και Black foot. Την εμφάνιση τους πέρα της προσβολής, καθορίζουν και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως είναι ο κακός αερισμός του εδάφους, κακή αποστράγγιση, κακή προετοιμασία του εδάφους καθώς και οι ακατάλληλες οπές φυτέματος.
Ασθένειες Petri
Τα κυριότερα παθογόνα που σχετίζονται με την ασθένεια είναι τα P.clamydospora και Phaeoacremonium spp. Τα συμπτώματα εμφανίζονται ως καχεκτική ανάπτυξη, χλώρωση φύλλων με νεκρωτικές κηλίδες. Παράλληλα, εσωτερικά στον κορμό μπορεί να παρατηρηθεί μια τυπική καφέ νέκρωση όπου ορισμένες φορές οδηγεί σε νέκρωση ολόκληρου του νεαρού πρέμνου.
Black foot
Τα παθογόνα που εμπλέκονται στην ασθένεια ανήκουν στα γένη Dactylonectria, Ilyonectria, Camplylocarpon και Neonectria. Τα συμπτώματα στο ριζικό σύστημα εμφανίζονται με μείωση του βάρους της ρίζας, μείωση του αριθμού των ριζικών τριχιδίων καθώς και βυθισμένες νεκρωτικές κηλίδες στην ρίζα. Παράλληλα, τα συμπτώματα στο υπέργειο μέρος εμφανίζονται ως μη έκπτυξη των οφθαλμών και εξασθενημένη βλάστηση. Συνήθως η αναγνώριση της ασθένειας γίνεται από μια εμφανή μαύρη νέκρωση στο εσωτερικό του ξύλου που ξεκινά από το υπόγειο μέρος και ανεβαίνει προς τα πάνω επηρεάζοντας το μεγαλύτερο μέρος του ξύλου.
Εξαιτίας της μη υπάρχουσας θεραπευτικής μεθόδου για την διαχείριση των συγκεκριμένων ασθενειών, όπως είναι η χρήση χημικών μυκητοκτόνων, είναι απαραίτητο να γίνεται έγκαιρα η σωστή διάγνωση για να λαμβάνονται τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα. Η χρήση βιο-διεγερτών, η αλλαγή εποχής κλαδέματος όπου επιτρέπεται και η χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού, μπορεί να βοηθήσει στην μείωση της εξάπλωσης των ασθενειών ξύλου στο αμπέλι.
Όπλος Χρυσόστομος
MSc, Γεωπόνος
Υποψήφιος Διδάκτορας ΓΕΒΕΤ. ΤΕΠΑΚ
