Το προηγούμενο διάστημα ξεκίνησε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού, η συζήτηση για το νομοσχέδιο της κυβέρνησης σχετικά με το «καθεστώς του καλλιτέχνη».

Το νομοσχέδιο, στη μορφή που ετοιμάστηκε και κατατέθηκε, περιλαμβάνει τρεις πτυχές: η πρώτη αφορά τα κριτήρια απόδοσης της καλλιτεχνικής ιδιότητας – ποιοι, δηλαδή, θεωρούνται καλλιτέχνες. Η δεύτερη, αφορά τη θέσπιση μητρώου καλλιτεχνών και μητρώου συνδέσμων καλλιτεχνών και η τελευταία πτυχή, σχετίζεται με τη θεσμοθέτηση της καλλιτεχνικής χορηγίας και τα κριτήρια απόδοσής της.

 

Το ιστορικό

Το 2017 η κυβέρνηση Αναστασιάδη ξεκίνησε, με βραδυκίνητο ρυθμό, προκαταρκτικές ενέργειες για τη σύνταξη νομοσχεδίου που να αφορά την απόδοση της επαγγελματικής και κοινωνικής υπόστασης του καλλιτέχνη. Η θέσπιση μιας νομοθεσίας που να στοχεύει ειδικά στην απόδοση της ιδιότητας του καλλιτέχνη, ήταν -και παραμένει έως σήμερα- αδήριτη ανάγκη, λόγω των πάρα πολλών ιδιαιτεροτήτων που αντιμετωπίζει ο χώρος όπως, μεταξύ άλλων, η περιοδικότητα στην εργασία, η έντονη διακύμανση στο εισόδημα και οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας.

 

Η ανάγκη θέσπισης μητρώου καλλιτεχνών επιβραδύνθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας του covid-19, όταν η κυβέρνηση Αναστασιάδη αποφάσισε, με σημαντική καθυστέρηση, την παραχώρηση επιδόματος στους καλλιτέχνες – την επαγγελματική ομάδα που «πλήρωσε», όσο ελάχιστες, τις αρνητικές επιπτώσεις του κατ’ οίκον περιορισμού. Σε αυτή την προσπάθεια, είχε διαπιστωθεί η μη ύπαρξη ενός συνολικού μητρώου καλλιτεχνών και την ίδια ώρα, η μη καταγραφή -κατά συγκεκριμένο τρόπο και κριτήρια- εκείνων των χαρακτηριστικών που να αποδίδουν την καλλιτεχνική ιδιότητα.

 

Έτσι, από το 2017 έως το 2024, αφού το νομοσχέδιο άλλαξε μορφές και περιεχόμενο, τελικά «βρήκε» το δρόμο προς τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Τέλος καλό, όλα καλά; Τουναντίον.

 

Περίβλημα χωρίς ουσία

«Τουναντίον»... γιατί, κατ’ αρχάς, το νομοσχέδιο δεν αποτελεί προϊόν ενός ειλικρινούς και ολοκληρωμένου διαλόγου με τους καλλιτέχνες και τους φορείς τους, αλλά μιας – μάλλον – γραφειοκρατικής διαδικασίας που διεξήγαγε το Υφυπουργείο, αποσπασματικά και χωρίς τελικά να έχει λάβει υπόψιν του τις πολλές ανησυχίες που είχαν εκφράσει.

 

Μέσα από το νομοσχέδιο, προκύπτει το συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται επιδερμικά τα συσσωρευμένα προβλήματα του κλάδου, θεωρώντας ότι αυτά μπορούν να λυθούν μέσω της παραχώρησης μιας «φιλεύσπλαχνης» και «άνωθεν» χορηγίας, που προνοεί το νομοσχέδιο. Συνδέει, δε, de facto το καθεστώς του καλλιτέχνη με την παραχώρηση της χορηγίας. Αυτό, συνεπάγεται ότι η ίδια η κυβέρνηση υιοθετεί ως θέση αρχής πως οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να βιοποριστούν από την ιδιότητα και το έργο τους, είναι επαίτες και εξαρτώμενοι από το κράτος και γι’ αυτό, χρήζουν κρατικής μέριμνας. Δηλαδή, δεν μπορεί να αποδοθεί σε έναν καλλιτέχνη η επαγγελματική και κοινωνική ιδιότητα του και να αναγνωριστεί η σημασία του έργου του για τον πολιτισμό, χωρίς ταυτόχρονα να του λέει, εμμέσως πλην σαφώς, η κυβέρνηση: «μιας και είσαι καλλιτέχνης και σε λυπάμαι, πάρε λίγο χαρτζιλίκι για να ζήσεις».

 

Ακόμη, στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται προσβλητικές προϋποθέσεις για την εγγραφή ή την ανανέωση εγγραφής ενός καλλιτέχνη στο μητρώο, όπως αυτή που αναφέρει ότι κάθε καλλιτέχνης πρέπει να αποδείξει το έργο του ή ότι υποχρεούται ανά τριετία να ανανεώνει την εγγραφή του στο μητρώο, προσκομίζοντας ενυπόγραφη βεβαίωση ότι συνεχίζει να ασκεί την καλλιτεχνική ιδιότητα του – λες και η Δέσποινα Μπεμπεδέλη ή ο Χαμπής Τσαγκάρης, για παράδειγμα, πρέπει να καταθέτουν διαπιστευτήρια «καλλιτεχνικότητας» στο Υφυπουργείο.

 

Πέραν αυτού, η δυνατότητα λήψης χορηγίας αποκλείει τους καλλιτέχνες που εργάζονται σε μόνιμη βάση ή με σύμβαση, λόγου χάρη στον ΘΟΚ ή στο ΡΙΚ, εστιάζοντας μόνο στους αυτοεργοδοτούμενους. Την ίδια ώρα, το ύψος της χορηγίας – το 30% των περσινών εισφορών των καλλιτεχνών στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και στο ΓεΣΥ – για όσους καταφέρουν να καταστούν δικαιούχοι, επουδενί συμβάλλει στην επίλυση των οικονομικών προβλημάτων των καλλιτεχνών ή στη ρύθμιση ενός συνολικού συνταξιοδοτικού πλάνου γι’ αυτούς.

 

Παράλληλα, το νομοσχέδιο εστιάζει μόνο στο παραγόμενο αποτέλεσμα της τέχνης, αφήνοντας εκτός υπολογισμού της χορηγίας σημαντικές παραμέτρους: δεν λαμβάνονται υπόψη οι μεγάλες και συχνές περίοδοι έρευνας και προετοιμασίας ενός καλλιτεχνικού έργου, ούτε οι περίοδοι ασθένειας ή τραυματισμού, οι οποίες δεν επιτρέπουν την παραγωγή έργου και συναφώς, δεν επιφέρουν εισόδημα στους καλλιτέχνες για να εισφέρουν αναλόγως και στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

 

Αντιδράσεις

Όπως ήταν επόμενο, το νομοσχέδιο προκάλεσε την έντονη αντίδραση του συνόλου – σχεδόν – των καλλιτεχνικών φορέων. Ενδεικτικά, 11 καλλιτεχνικά σχήματα έχουν συνασπιστεί σε κοινό μέτωπο, ζητώντας επισταμένα, μαζί και με άλλους φορείς, την απόσυρση του νομοσχεδίου και την εκ νέου διαπραγμάτευση των προνοιών του.

 

Ακόμη και όσοι είχαν τοποθετηθεί υπέρ του νομοσχεδίου – στο σύνολο ή υπέρ συγκεκριμένων προνοιών του – όπως τα κυβερνητικά και φιλοκυβερνητικά κόμματα, μπροστά στην έντονη αντίδραση που προκάλεσε, δεν μπορούσαν παρά να αναγνωρίσουν – έστω – ότι αυτό βρίθει από ανακρίβειες, υποκειμενισμό και προβληματικές αναφορές.

 

Τι μέλλει γενέσθαι

Έπειτα από τον καταιγισμό επικρίσεων που δέχτηκε το Υφυπουργείο, τόσο το διάστημα που προηγήθηκε όσο και κατά τη διάρκεια της συνεδρίας στη Βουλή, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να αποδεχτεί την εισήγηση που έθεσε το ΑΚΕΛ και η Επίτροπος Νομοθεσίας, όπως δοθεί παράταση στη συζήτηση του νομοσχεδίου, ώστε να καθίσει εκ νέου στο τραπέζι των διαβουλεύσεων με το σύνολο των καλλιτεχνικών φορέων και αυτή τη φορά, να εισακούσει ειλικρινά και με καλή διάθεση τις εισηγήσεις και τους προβληματισμούς τους.

 

Σεβασμός στους καλλιτέχνες

 

Στυλιανός Ιωάννου

Κοινοβουλευτικός Συνεργάτης