Οι νέοι εργαζόμενοι στη δίνη της εκμετάλλευσης
Στην εποχή που ο καπιταλισμός εντείνει την επίθεση του στα δικαιώματα των εργαζομένων, αυτοί βρίσκονται εκτεθειμένοι στις πιο ελαστικές και επισφαλείς μορφές απασχόλησης. Οι εργοδότες αξιοποιούν κάθε παραθυράκι, κάθε αδυναμία του συστήματος, για να μειώσουν τα κόστη τους σε βάρος της ζωής και της αξιοπρέπειας των ανθρώπων που εργάζονται. Η γενιά μας είναι συχνά χωρίς σταθερό ωράριο, χωρίς επαρκή μισθό, χωρίς καμία προστασία.
Αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό σε χώρους εργασίας όπου δεν εφαρμόζονται συλλογικές συμβάσεις, με αποτέλεσμα πολλοί νέοι να εργάζονται με μισθούς κάτω από τον κατώτατο, απλήρωτες υπερωρίες, χωρίς ασφάλιση και χωρίς βασικά εργασιακά ωφελήματα, όπως το Ταμείο Προνοίας και η ΑΤΑ. Αντί της σταθερότητας και της πρόνοιας, κυριαρχούν η αβεβαιότητα, η επισφάλεια και η εργοδοτική αυθαιρεσία.
Τι πρέπει να γνωρίζει κάθε νέος πριν ξεκινήσει δουλειά
Όταν ένας νέος εργαζόμενος πηγαίνει για συνέντευξη ή πρόκειται να ξεκινήσει εργασία, οφείλει να είναι προετοιμασμένος να ρωτήσει και να διεκδικήσει. Εκτός από το ύψος του μισθού, θα πρέπει να διευκρινίσει αν θα εργάζεται με προκαθορισμένο ή εναλλασσόμενο ωράριο, πόσες ώρες εργασίας την εβδομάδα προβλέπονται και πώς αμείβονται οι υπερωρίες. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να γνωρίζει αν οι υπερωρίες πληρώνονται κανονικά τις καθημερινές, τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.
Ακόμη, δεν είναι αυτονόητο παντού αν η εργασία είναι πενθήμερη ή εξαήμερη. Αυτές οι λεπτομέρειες πρέπει να είναι καθαρά συμφωνημένες και κατά προτίμηση γραπτές, ώστε να υπάρχει διαφάνεια και ασφάλεια. Ο υποψήφιος εργαζόμενος πρέπει επίσης να γνωρίζει εάν δικαιούται 13ο ή και 14ο μισθό, έστω και αναλογικά. Πολλοί εργοδότες δεν τα παρέχουν, εκμεταλλευόμενοι την απουσία κατοχύρωσης ή την έλλειψη ενημέρωσης από την πλευρά του εργαζομένου.
Ένα από τα πιο παρεξηγημένα ζητήματα είναι η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ). Πολλοί εργοδότες την παρουσιάζουν σαν «αύξηση» που δίνουν στους εργαζομένους. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική: η ΑΤΑ αποτελεί μηχανισμό προστασίας από την ακρίβεια, όχι προσφορά του εργοδότη αλλά δικαίωμα του εργαζόμενου. Εκεί όπου καταβάλλεται, βοηθά στη διατήρηση της αξίας του μισθού.
Σε συνθήκες που η ακρίβεια διαρκώς μεγαλώνει, η ΑΤΑ γίνεται ακόμα πιο αναγκαία. Η σταδιακή προσπάθεια αποδόμησης της από προηγούμενες κυβερνήσεις αλλά και η έλλειψη συλλογικών συμβάσεων στη πλειοψηφία των επιχειρήσεων όπου επιβάλλουν την ΑΤΑ, είχε ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του μηχανισμού προστασίας των εργαζομένων από τον πληθωρισμό.
Ένα άλλο κρίσιμο ζήτημα είναι το Ταμείο Προνοίας. Ο εργαζόμενος πρέπει να γνωρίζει αν η εταιρεία συμμετέχει σε αυτό και με τί ποσοστό. Το Ταμείο Προνοίας δεν είναι προαιρετικό προνόμιο, είναι θεμελιώδες ωφέλημα που εξασφαλίζεται μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις σε οργανωμένους χώρους εργασίας.
Το ίδιο ισχύει για τον 13ο και 14ο μισθό. Δεν είναι «δώρο» του εργοδότη, είναι αποτέλεσμα αγώνων και πρέπει να αποτελούν μόνιμο στοιχείο κάθε συλλογικής σύμβασης. Εκεί που δίνονται αναλογικά ή πλήρως, είναι γιατί έχουν κατοχυρωθεί με διεκδίκηση. Η καθολική εφαρμογή τους θα έπρεπε να είναι αυτονόητη, όχι αντικείμενο διαπραγμάτευσης κάθε χρόνο.
Επιπλέον, ο εργοδότης οφείλει να ενημερώνει τον εργαζόμενο για τη δυνατότητα μισθολογικής ανέλιξης: αν υπάρχουν κλίμακες μισθών, πότε προβλέπεται αύξηση και αν υπάρχουν ευκαιρίες για εκπαίδευση ή προαγωγή. Αυτές οι πληροφορίες δεν πρέπει να είναι κρυφές ή αόριστες. Ο νέος εργαζόμενος πρέπει να έχει πρόσβαση σε ευκαιρίες κατάρτισης, ώστε να αναπτύσσει τις δεξιότητές του και να βελτιώνει τη θέση του.
Το Ταμείο Ευημερίας είναι ένα ακόμη ωφέλημα που αξίζει να γνωρίζουν οι νέοι εργαζόμενοι. Παρέχει εκπτώσεις σε φαρμακεία, προγράμματα ξεκούρασης, στήριξη σε περιόδους ανάγκης. Πολλά από αυτά τα δικαιώματα δεν διαφημίζονται από τους εργοδότες αλλά ισχύουν, όταν ο χώρος είναι οργανωμένος και υπάρχει ενεργή συνδικαλιστική παρουσία.
Μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις κατοχυρώνεται και η πλήρης αμοιβή σε περιόδους άδειας — αναπαυτικής, ασθενείας, μητρότητας, πατρότητας ή γονικής. Επίσης, προβλέπεται η παροχή εξοπλισμού ατομικής προστασίας, ένδυσης εργασίας και η μέριμνα για την υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας. Αυτά δεν είναι «έξτρα», είναι αυτονόητες υποχρεώσεις του εργοδότη και πρέπει να διεκδικούνται από τους εργαζόμενους.
Κανένα από τα πιο πάνω δεν είναι παραχώρηση. Όλα είναι κατακτήσεις του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος και γι’ αυτό πρέπει να συνεχίσουμε να παλεύουμε.
Η ΠΕΟ πρωτοπορεί στη διεκδίκηση
Η ΠΕΟ, ως η μεγαλύτερη και μοναδική ΤΑΞΙΚΗ συνδικαλιστική οργάνωση του τόπου, έχει ως θέση τη νομοθετική ρύθμιση των συλλογικών και κλαδικών συμβάσεων εργασίας. Είναι αδιανόητο να εξαρτάται η εφαρμογή των συλλογικών συμφωνιών από τη διάθεση του εργοδότη. Χωρίς κατοχύρωση, τα δικαιώματα των εργαζομένων είναι στον αέρα και υπονομεύεται η ίδια η έννοια της ισότητας και της δικαιοσύνης στην εργασία.
Η ανάγκη αυτή επιβεβαιώνεται και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2041 προβλέπει ότι τα κράτη μέλη οφείλουν να αυξήσουν το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις στο 80%. Σε χώρες όπου η κάλυψη είναι χαμηλότερη, όπως η Κύπρος, απαιτείται η κατάρτιση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την ενίσχυση της συλλογικής διαπραγμάτευσης. Δεν είναι πλέον μόνο ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης· είναι και πολιτική υποχρέωση.
Για όλα τα πιο πάνω, καλούμε όλους τους νέους και τις νέες να κάνουν το βήμα της οργάνωσης. Να ενταχθούν στην ΠΕΟ, να μάθουν τα δικαιώματά τους, να σταθούν συλλογικά απέναντι στην εργοδοτική αυθαιρεσία, να διεκδικήσουν ένα μέλλον που τους αξίζει. Η συμμετοχή και η δράση μέσα από τις συντεχνίες είναι το πιο ισχυρό όπλο που έχουμε ως εργαζόμενοι.
Παναγιώτης Κατσιάρης
Τ.Ο. Νέων Εργαζόμενων ΕΔΟΝ Ψευδά
Οργανωτικό Στέλεχος ΠΕΟ Λάρνακας – Αμμοχώστου
