Το -κατά βάση- κοινωνικό φαινόμενο των εξαρτήσεων δεν έπεσε εξ’ ουρανού, ούτε αναδύθηκε εν μια νυκτί, όπως από κάποιον αφρό κάποιας θάλασσα ωσάν την Αφροδίτη. Γεννιέται και θρέφεται σε ένα δοσμένο κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Από το γενότυπο του φαινόμενου μπορούμε να εντοπίσουμε από που «πήρε» και ας μην του «φέρνει» και τόσο φαινοτυπικά. Οι εξαρτητικές ουσίες και οι εξαρτητικές συμπεριφορές δεν είναι απλά ένα lifestyle, μια μόδα, μια τάση κοινωνική που «είναι εντάξει» και «σιγά το πράγμα». Είναι ένα πρόβλημα κοινωνικό που γεννάται στο καπιταλιστικό σύστημα και συντηρείται από αυτό, καταστέλλοντας και περιορίζοντας παράλληλα την εναντίωση που θα έπρεπε να υπάρχει έναντι της αστικής τάξης και των πολιτικών πρακτικών αυτής.

 

Οι εξαρτητικές ουσίες και οι εξαρτητικές συμπεριφορές είναι απόρροια της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Το κοινωνικό πρόβλημα των εξαρτήσεων δεν είναι άσχετο με τα συνολικότερα προβλήματα που καλούμαστε να αντιπαλέψουμε σε αυτή την κακοποιητική καθημερινότητα που ζούμε. Τα αναπαραγωγικά κύτταρα της εξάρτησης είναι η κοινωνική ανασφάλεια, η αποξένωση και η αλλοτρίωση των ανθρώπων, η εμπορευματοποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων, η αυξανόμενη περιθωριοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός συγκεκριμένων ομάδων, η ανεργία και η υποαπασχόληση, η μείωση των εισοδημάτων, ο πληθωρισμός, η διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, η πτώση του βιοτικού επιπέδου και άλλα τέτοια που ανοιχτόκαρδα μας «προσφέρει» το σύστημα. Τα αδιέξοδα και οι ματαιώσεις που δημιουργεί το καπιταλιστικό σύστημα είναι αναγκαίες συνθήκες για να δημιουργηθεί το φαινόμενο των εξαρτήσεων.

 

Οι εξαρτήσεις είναι ένας ατομικός τρόπος φυγής από την κατακρεουργημένη καθημερινότητα μας, οι οποίες μας δίνουν φρούδες ελπίδες πως η ζοφότητα που έχει ο δρόμος προς την ευτυχία ή μια πιο ευχάριστη ζωή ή έστω μια λιγότερο άσχημη ζωή θα καθαρίσει. Και είναι τραγικό που αναζητάμε έστω αυτά τα λίγα λεπτά ανακούφισης. Τραγική δεν είναι η ανάγκη αποσυμφόρησης που έχει ο άνθρωπος αλλά αυτή η αναζήτηση της -έστω και στιγμιαίας- παύσης-ανάσας. Αυτό συντελεί στην τραγικότητα, καθώς καταδεικνύει τη φτώχεια της καθημερινής ζωής και την απουσία αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης, κοινωνικής αλληλεγγύης, ισότητας, ισοτιμίας, δικαιοσύνης και ούτω καθεξής. Η φτώχεια της καθημερινής ζωής καταδεικνύει, ουσιαστικά, την απουσία όμορφων στιγμών.

 

Η παράλληλη κανονικοποίηση αυτών των ουσιών και των συμπεριφορών και η καλλιέργεια ανοχής σε αυτές δεν συμβάλει μόνο στη γιγάντωση του προβλήματος και κατ’ επέκταση της κερδοφορίας του μεγάλου κεφαλαίου, αλλά οδηγεί και τη συνείδηση των ανθρώπων σε καταστάσεις νωθρότητας και μαρασμού. Βλέπεις, ένας υγιές εγκέφαλος που σκέφτεται, ενοχλείται, οργανώνεται και αντιδράει, δεν είναι και πολύ βολικός για τη συνέχιση του κύκλου εκμετάλλευσης. Η ατονία και η ανία είναι κακοήθεις καρκινικά κύτταρα για την επαναστατική διάθεση – η οποία είναι αναγκαία ωστόσο για την οικοδόμηση μιας άλλης, ποιοτικά ανώτερης κοινωνίας. Η κοινωνία και ο άνθρωπος της έχουν ανάγκη το σκίρτημα για αναζήτηση ριζικών αλλαγών, έχουν ανάγκη κάποιος/α να εναντιώνεται στην κατεστημένη τάξη, έχουν ανάγκη τον οραματισμό ενός καλύτερου μέλλοντος.

 

Δεν είναι τυχαίο συμβάν η γενικευμένη χρήση, κατάχρηση και εξάρτηση εκατομμυρίων ανθρώπων από ουσίες στον σύγχρονο κόσμο. Δυστυχώς, η νεολαία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή έκθεσης σε αυτή τη μάχη, έχοντας πιο εκτεθειμένη την ύπαρξη της στον κίνδυνο και στις αρνητικές συνέπειες των εξαρτήσεων. Εμείς θέλουμε τον άνθρωπο και δει τη νεολαία να είναι παρών και να μπορεί να κατανοήσει τη ζωή και την κοινωνική πραγματικότητα. Να είναι παρών και να μπορεί να παλεύει και να αγωνίζεται.

 

Αυτή η χρονική στιγμή βρίσκει τον τομέα των εξαρτήσεων στην Κύπρο υποστελεχομένο, με τις ανάγκες ενδυνάμωσης και επέκτασης των υφιστάμενων δομών και προγραμμάτων να είναι στα ύψη. Οι ανάγκες τόσο των ατόμων που είναι εκτεθειμένοι σε εξαρτητικές ουσίες ή/και παρουσιάζουν εξαρτητικές συμπεριφορές, όσο και του άμεσου περιβάλλοντος τους μένουν σε μεγάλο βαθμό ανεκπλήρωτες. Το κράτος και η κυβέρνηση είναι ακόμη αναγκαίο να επενδύσουν στην πρόληψη και στην ανάγκη ανάπτυξης και ενίσχυσης των προγραμμάτων κοινωνικής επανένταξης. Απαραίτητη είναι και η ανάγκη προώθησης και εφαρμογής μέτρων αντιμετώπισης της κατάχρησης και εξάρτησης από νόμιμες ουσίες επίσης, που δυστυχώς συχνά περνάνε σε μια απυρόβλητη ζώνη, ενώ για παράδειγμα αλκοόλ και καπνός μπορεί να έχουν επίσης επιβλαβείς επιδράσεις. Εκτός δεν μπορεί να μείνουν παρεμβάσεις που σχετίζονται με συμπεριφορικές εξαρτήσεις όπως τα τυχερά παιχνίδια και ο στοιχηματισμός.

 

Είναι αναγκαίο να μπορούμε να βλέπουμε τον πυρήνα του προβλήματος. Αν δεν αγγίξουμε τον πυρήνα, το πρόβλημα δεν θα επιλυθεί στη βάση του. Η όντως αναγνώριση της πηγής του προβλήματος, διασφαλίζει πως οι παρεμβάσεις αντιμετώπισης, διαχείρισης και επίλυσης του προβλήματος δεν είναι άστοχες, κενές περιεχομένου, άτοπες. Ένεκα της πολυδιάστατης και πολυπαραγοντικής φύσης του προβλήματος η διαχείριση του χρειάζεται να είναι αντίστοιχη.

 

 

Μαρία Δίπλαρου

Μέλος Κεντρικού Συμβουλίου

Μέλος Γραφείου Υγείας ΕΔΟΝ