Με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την ίδρυση της ΑΟΝ-ΕΔΟΝ, η εφημερίδα «Νεολαία» θα φιλοξενήσει σειρά άρθρων στα επόμενα τεύχη της, αφιερωμένα στις συνθήκες ίδρυσης και δράσης των πρόδρομων της ΕΔΟΝ και στην πλούσια και πολυεπίπεδη δράση της οργάνωσής μας.
Ένας αιώνας έχει παρέλθει από τα χρόνια που εντοπίζονται ιστορικά οι απαρχές του προοδευτικού κινήματος στον τόπο μας, από τις αρχές της δεκαετίας του ‘20. Αναντίλεκτα το προοδευτικό κίνημα της Κύπρου έχει σημαδευτεί από τη ζωή και τη δράση της Κομμουνιστικής Νεολαίας Κύπρου (ΚΝΚ) και της Ανορθωτικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΑΟΝ), των οργανώσεων νεολαίας της Αριστεράς πριν την ίδρυση της ΕΔΟΝ, των οποίων το ιστορικό μεγαλείο εμείς, η σημερινή γενιά των ΕΔΟΝιτών και ΕΔΟΝίτισσων αντικρίζουμε με θαυμασμό.
Κομμουνιστική Νεολαία Κύπρου
Η ίδρυση της ΚΝΚ αποτελεί τέκνο της ανάγκης της προοδευτικής νεολαίας της Κύπρου να επιβιώσει μέσα στις αντίξοες συνθήκες των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα. Η ζωή των Κυπρίων κάτω από τον αποικιακό ζυγό και ιδιαίτερα της νεολαίας χαρακτηριζόταν από άθλιες συνθήκες δουλειάς, στερήσεις σε βασικές ανθρώπινες ανάγκες και υπέρμετρη εκμετάλλευση από τους αποικιοκράτες και την άρχουσα τάξη. Μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες η επικράτηση της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης στην Ρωσία, γέμισε αισιόδοξα μηνύματα την εργατική τάξη και την πολύπαθη νεολαία της Κύπρου.
Έτσι συγκροτήθηκαν οι πρώτοι μαρξιστικοί πυρήνες, οι πρώτες συντεχνίες και τον Αύγουστο του 1926 το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου. Σε αυτές τις πολυσήμαντες διεργασίες καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η νεολαία, ως το πιο μαχητικό τμήμα της εργατικής τάξης. Το 1924 ιδρύθηκαν οι πρώτες προοδευτικές οργανώσεις, η Εργατική Νεολαία Λεμεσού, η Μαθητική Νεολαία και αργότερα η Νεολαία Γυναικών, οι οποίες το 1926 μετά από απόφαση του ιδρυτικού Συνεδρίου του ΚΚΚ, συνενώθηκαν και συγκρότησαν την Κομμουνιστική Νεολαία Κύπρου. Η ίδρυση της ΚΝΚ αποτέλεσε την απαρχή της οργανωμένης έκφρασης του προοδευτικού νεολαιίστικου κινήματος στον τόπο.
Η ζωή και δράση της
Η ΚΝΚ παρά τις ολιγάριθμες δυνάμεις που διέθετε, αγωνίστηκε με κάθε δυνατό τρόπο για να προβάλει ριζοσπαστικά για την εποχή αιτήματα. Τα στελέχη της ΚΝΚ εργάστηκαν σκληρά να μεταφέρουν το μήνυμα στους εργάτες και αγρότες για μια δίκαιη κοινωνία, μέσα από εξορμήσεις σε πόλεις και χωριά, παρά τις απειλές, τις απολύσεις και τους ξυλοδαρμούς από εργοδότες και αποικιοκράτες.
Μετά την εξέγερση του κυπριακού λαού κατά της αποικιοκρατίας τον Οκτώβρη του 1931, εγκαινιάστηκε το δικτατορικό καθεστώς της Παλμεροκρατίας και έτσι το ΚΚΚ και η ΚΝΚ τέθηκαν στην παρανομία.
Μέσα σε συνθήκες παρανομίας τα στελέχη της ΚΝΚ συνέχισαν τη δράση τους μοιράζοντας προκηρύξεις του Κόμματος και μορφώνοντας κρυφά τους εργαζόμενους. Παρά τα προβλήματα που αντιμετώπισαν με την απαγόρευση κάθε εντύπου που εξέδιδε το ΚΚΚ και η ΚΝΚ, την κατοχή του εκτυπωτικού εξοπλισμού και τις προβοκάτσιες που προσπάθησαν να δημιουργήσουν η ξένη και ντόπια αντίδραση, τα στελέχη της ΚΝΚ συνέχισαν να αγωνίζονται με αυταπάρνηση για τα λαϊκά δίκαια.
Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας
Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τη συμμετοχή χιλιάδων Κυπρίων στην μάχη ενάντια στον φασισμό και λόγω της μαζικοποίησης του λαϊκού κινήματος, η αποικιακή κυβέρνηση αναγκάστηκε να προβεί σε χαλάρωση των σκληρών μέτρων που επιβλήθηκαν από την Παλμεροκρατία. Το ΚΚΚ αποφάσισε την ίδρυση του Ανορθωτικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού (ΑΚΕΛ), ως νόμιμη έκφραση του και ως συνέπεια αυτού, το φθινόπωρο του 1944 ιδρύθηκε η «Ακελική Οργάνωση Νεολαίας» σαν η νόμιμη συνέχεια της ΚΝΚ. Η ΑΟΝ ανέπτυξε έντονη δράση σε πόλεις και ύπαιθρο και σύντομα αγκαλιάστηκε από την προοδευτική νεολαία της Κύπρου. Τον Ιούλιο του 1945, η ΑΟΝ στο Α’ Παγκύπριο Συνέδριο της μετονομάστηκε σε «Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας».
Η ζωή και δράση της
Η ίδρυση της ΑΟΝ αποτελεί ορόσημο στην πορεία του προοδευτικού κινήματος της Κύπρου, αφού η νεολαία απέκτησε μαζική έκφραση και ένα δυναμικό όπλο στην πάλη για απελευθέρωση και την κατάκτηση των λαϊκών αιτημάτων. Η ΑΟΝ, πιστή στα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας, της κοινωνικής προόδου και του σοσιαλισμού, διαπαιδαγώγησε χιλιάδες νέους και νέες και τους καθοδήγησε στην πάλη ενάντια στον αποικιακό ζυγό και την άρχουσα τάξη. Διεκδίκησε για τη νεολαία, ενέταξε νέους στον μαζικό αντιαποικιακό και αντιιμπεριαλιστικό αγώνα και στάθηκε αδιάλειπτα δίπλα στο κόμμα της εργατικής τάξης, το ΑΚΕΛ, ενισχύοντας όλες τις μάχες που έδωσε.
Λόγω της αντιαποικιακής δράσης της Αριστεράς, όλες οι μαζικές οργανώσεις της τέθηκαν στην παρανομία, μαζί και η ΑΟΝ. Η ΑΟΝ συνέχισε τη δράση και τους αγώνες της μέσα στις διώξεις και τους κατατρεγμούς της αποικιοκρατίας. Παράλληλα, είχε να αντιμετωπίσει τους μασκοφόρους του Γρίβα, τα ντόπια όργανα του ιμπεριαλισμού, οι οποίοι επιδόθηκαν σε δολοφονίες Αριστερών αγωνιστών και παρά τις πιέσεις, το λαϊκό κίνημα απέδειξε ακόμα μια φορά τον πατριωτισμό του. Οι ΑΟΝίτες και ΑΟΝίτισσες μέσα στην παρανομία και τις συνεχείς διώξεις, βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του παλλαϊκού αγώνα για την αποτίναξη του αποικιακού ζυγού.
Η ΑΟΝ λαβωμένη από τους διωγμούς και τη συνεχιζόμενη παρανομία, αφού και μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου παρέμεινε στην παρανομία, αποφάσισε να προχωρήσει σε διάλυση. Στη θέση της αποφασίστηκε το 1959 η ίδρυση μιας νέας, νόμιμης, μαζικοπολιτικής οργάνωσης η οποία θα συνεχίσει τον αγώνα για την εκπλήρωση των πόθων της προοδευτικής, δημοκρατικής νεολαίας του τόπου – της ΕΔΟΝ.
Γρηγόρης Γρηγορίου
Μέλος Συντακτικής Επιτροπής «Ν»
